Τα χρυσά κοσμήματα από τη στιγμή της εμφάνισής τους στον ανθρώπινο πολιτισμό δεν υπήρξαν απλώς διακοσμητικά αξεσουάρ. Ήταν συνώνυμα του πλούτου, της δύναμης και του status. Η αξία του έφτασε στη διάρκεια των αιώνων σε δυσθεώρητα ύψη χάρη στη σπανιότητα, την ανθεκτικότητα και την ομορφιά του.
Σαν αποτέλεσμα η πολιτισμική του αξία υπερέβη τη χρηματική. Στη συνέχεια αυτού του άρθρου θα εξερευνήσουμε τον συμβολισμό και τη σημασία των χρυσών κοσμημάτων από τον 18ο αιώνα έως σήμερα.
18ος αιώνας: Η επιτομή του μπριγιάν
Το μπριγιάν για όσους γνωρίζουν είναι το διαμάντι, που όμως η κοπή του είναι τέτοια, ώστε να σχηματίζονται 58 έδρες στην επιφάνειά του. Χάρη σε αυτές έχει τη μέγιστη δυνατή αντανάκλαση φωτός. Ο 18ος αιώνας λοιπόν έχει συνδεθεί με τα μπριγιάν, καθώς τότε ήταν που επινοήθηκε αυτό το είδος κοπής διαμαντιών.
Τοποθετημένα σε απαστράπτοντα ασημένια κοσμήματα για να αναδεικνύεται το χρώμα του, ένα σετ από διαμαντένια κοσμήματα ήταν προαπαιτούμενο για κάθε αυλικό. Τα μεγαλύτερα από αυτά κοσμούσαν τους ασφυκτικούς κορσέδες των πλουμιστών φορεμάτων της εποχής, ενώ τα μικρότερα διασκορπίζονταν στο υπόλοιπο σύνολο.
Τα μικρά διαμαντένια κοσμήματα της περιόδου αυτής επιβίωσαν χάρη στην εγγενή τους αξία. Όσοι τα είχαν στην κατοχή τους τα πουλούσαν ή τα έδιναν για αναπροσαρμογή, ώστε να τους φτιάξουν οι χρυσοχόοι πιο μοντέρνα σχέδια.
Διαμάντια και στα σπαθιά
Ακόμη και σπαθιά κοσμούσαν με διαμάντια. Γύρω στο 1640 έκαναν την εμφάνισή τους μικρά και ευέλικτα στιλέτα, τα οποία ήρθαν σαν εξέλιξη των τεχνικών άμυνας. Ήταν ευρέως διαδεδομένα, ως μικρά ξίφη, και όσοι τα έφεραν φορούσαν πολιτικά ρούχα. Τα είχαν δε πάνω τους εν είδει αυτοάμυνας. Την ίδια στιγμή ήταν και δηλωτικά κοινωνικού status ενός τζέντλμαν.
Μάλιστα τα συγκεκριμένα αντικείμενα αποτέλεσαν ένα είδους ανδρικό αξεσουάρ της εποχής. Μέχρι το 1750 η περίτεχνη χρυσή και ασημένια λαβή αναδεικνύονταν με πολύτιμους λίθους και επισμάλτωση με λεπτεπίλεπτα σχέδια. Τα σπαθιά εκείνη την περίοδο έφτασαν να αποτελούν δημιούργημα επιδέξιων χρυσοχόων παρά σιδηρουργών.
Όπως είναι επόμενο τέτοιου είδους σπαθιά δεν κρατούσαν όλοι. Αποδίδονταν ως επιβράβευση σε διακεκριμένους άνδρες για τη στρατιωτική και ναυτική τους δράση.
Τα κοσμήματα τον 19ο αιώνα
Ο 19ος αιώνας υπήρξε περίοδος μεγάλων κοινωνικών και οικονομικών αλλαγών. Παρόλα αυτά ο σχεδιασμός των κοσμημάτων έμεινε με το βλέμμα στο παρελθόν. Έτσι τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα ήταν εμφανής η αγάπη για το κλασικό, ξυπνώντας αναμνήσεις από τις ένδοξες στιγμές της αρχαίας Ελληνικής και Ρωμαϊκής περιόδου.
Σε αυτό συνεισέφεραν σημαντικά και οι αρχαιολογικές ανασκαφές με τα σπουδαία ευρήματα. Οι χρυσοχόοι επιχείρησαν να αναβιώσουν τεχνικές των αρχαίων. Έτσι μιμούνταν ή δημιουργούσαν σε στυλ, που παρέπεμπε σε αρχαία κοσμήματα.
Σμαράγδια και πολύχρωμοι πολύτιμοι λίθοι σε αρμονία με τη φύση
Τα σμαράγδια στόλιζαν κοσμήματα που αποτύπωναν φυσικά σχέδια και λουλούδια, κάτι που υπήρξε θεματική της κοσμηματοποιίας της εποχής. Τα πρώτα χρόνια του αιώνα επικράτησαν νατουραλιστικά κοσμήματα σε σχήμα εύκολα αναγνωρίσιμων λουλουδιών και φρούτων.
Σε αυτό βοήθησε και το ευρύ ενδιαφέρον γύρω από τη βοτανική αλλά και οι ρομαντικοί ποιητές, που η φύση υπήρξε αγαπημένο τους θέμα. Ήταν γύρω στο 1850 όταν τα ντελικάτα, λεπτεπίλεπτα σχέδια παραχωρούσαν τα σκήπτρα στα πιο ογκώδη και σύνθετα σχέδια λουλουδιών και φυλλωμάτων.
Τα χρώματα της φύσης αντικατοπτρίζονταν στα χρώματα των λίθων και η γλώσσα των λουλουδιών ήταν διάσπαρτη σε μηνύματα και συμβολισμούς ακόμη και στα κοσμήματα. Σε αντίθεση μάλιστα με παλιότερες εποχές τα πιο περίτεχνα κοσμήματα, πλέον φορούνταν από γυναίκες.
Τα κοσμήματα στην Art Deco ως το 1950
Κρίση, πόλεμος, οικονομικός μαρασμός δεν ήταν αρκετά για να περιορίσουν την καινοτομία και την έμπνευση στη δημιουργία κοσμημάτων από το 1920 ως το 1950. Έντονα, γεωμετρικά σχήματα έδειχναν την επιρροή της εποχής των μηχανών, ενώ εξωτικά σχέδια εμπνευσμένα από την Άπω Ανατολή μαρτυρούσαν, ότι η χρυσοχοΐα είναι παγκόσμια τέχνη.
Το «φόρτωμα» των κοσμημάτων με πολύτιμους λίθους ήταν χαρακτηριστικό της εποχής. Καλλιτέχνες και σχεδιαστές και άλλων τομέων έγιναν συμμέτοχοι στη δημιουργική διαδικασία. Η δουλειά τους υπήρξε οιωνός της νέας κατεύθυνσης, που θα έπαιρνε η χρυσοχοΐα.
Σύγχρονα κοσμήματα
Από το 1960 ως σήμερα τα όρια της καλλιτεχνικής δημιουργίας στην κοσμηματοποιία επαναπροσδιορίζονται διαρκώς. Σταθερή παραμένει η αξία τους χάρη στους πολύτιμους λίθους και τα μέταλλα, που τα καθιστούν επένδυση αντάξια με την τιμή χρυσής λίρας.
Το κατεστημένο έσπασε από νέους ανθρώπους, που διδάχτηκαν σε σχολές την τέχνη. Εκείνοι με τη σειρά τους έφεραν ριζοσπαστικές ιδέες στον χώρο χρησιμοποιώντας πρωτότυπα υλικά. Ύφασμα, πλαστικό, χαρτί αλλά και μη πολύτιμα μέταλλα ωθούν πέραν του τετριμμένου τα όρια της δημιουργίας. Τα κοσμήματα εξελίχθηκαν πια σε φορέσιμη τέχνη και η συζήτηση γύρω από τη διασύνδεσή τους με τις υπόλοιπες τέχνες καλά κρατεί.
