Κτήρια – στολίδια που κοσμούσαν στην Αθήνα για χρόνια. Αρχιτεκτονικά διαμάντια από σπουδαίους καλλιτέχνες που επένδυσαν στην Αθήνα σαν να ήταν καμβάς. Πρόκειται για κτήρια που βρίσκονταν στην Αθήνα αλλά δεν είχαν καλή κατάληξη καθώς για διάφορους λόγους αποφασίστηκε η κατεδάφισή τους. Ένα από αυτά ήταν ο Μέγαρο Φιλελλήνων στην ομώνυμη οδό.
Το κτήριο – κόσμημα και η ιστορία του
Πρόκειται αδιαμφισβήτητα για ένα από τα πιο όμορφα νεοκλαστικά της πόλης. Το Μέγαρο Φιλελλήνων χτίστηκε το 1886. Πρόκειται για σχέδιο του αρχιτέκτονα Αναστάση Μεταξά και έχει μια ιδιαιτερότητα. Αν κοιτάξει κανείς το γωνιακό του τμήμα, θα εντοπίσει κοινά στοιχεία με το διάσημο μνημείο Λυσικράτους στην Πλάκα. Στις αρχές του 20ού αιώνα το κτίριο υπέστη μετατροπές και διακοσμητικές εκλεκτικιστικές προσθήκες, πιθανότατα από τον αρχιτέκτονα Αλέξανδρο Νικολούδη. Όσον αφορά την αρχική χρήση του, επρόκειτο για ημιτριώροφο κτίριο διπλοκατοικίας σε όψιμο νεοκλασικό ρυθμό.
Το συγκεκριμένο, μάλιστα, μνημείο γλίτωσε την τελευταία στιγμή από τον Έλγιν και έχει επηρεάσει αρκετούς αρχιτέκτονες σε όλο τον κόσμο. Στα πρότυπά του κατασκευάστηκαν κατοικίες στη γωνία της οδού Αιόλου και Σταδίου, στη συμβολή των οδών Κυψέλης και Λευκάδος, στη Νεάπολη Εξαρχείων, στην Πειραιώς και στη Χαλκίδα. Η φήμη του έφτασε μέχρι και το Εδιμβούργο, όπου έχει χτιστεί αντίγραφο τού, εξού και το προσωνύμιό της «Αθήνα του Βορρά».
Όσον αφορά την κατεδάφισή του είναι άγνωστη η ακριβής χρονολογία όπως και το όνομα του αρχικού ιδιοκτήτη. Ωστόσο, η κατεδάφιση έγινε για τον συνηθισμένο λόγο της αξιοποίησης του οικοπέδου. Αν κοιτάξει κανείς σήμερα στην οδό Φιλελλήνων 25 και Σιμωνίδου θα δει στη θέση του παλιού νεοκλασικού ένα πολυώροφο κτίριο γραφείων.
Η Αθήνα και τα διαμάντια της
Βεβαίως, δεν είναι το μοναδικό κτήριο που δυστυχώς δεν μπορούμε να θαυμάσουμε σήμερα στην πρωτεύουσα καθώς πολλά είναι εκείνα που κατεδαφίστηκαν ακόμη και σε λιγότερο από έναν αιώνα. Κι αυτό γιατί ενώ προς τα τέλη του 19ου αιώνα ο νεοκλασικισμός στα αθηναϊκά κτήρια γνώριζε μεγάλες δόξες, μετά και το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου τα πράγματα στη ρυμοτομία της Αθήνας άρχισαν να αλλάζουν ριζικά. Τη θέση των νεοκλασικών άρχισαν να παίρνουν πολυκατοικίες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Δημοτικό Θέατρο της Αθήνας. Μέσα σε 60 χρόνια σχεδιάστηκε, εγκαινιάστηκε και κατεδαφίστηκε. Η κατασκευή του έγινε το 1888 αλλά τελικά το 1940 ο Κοτζιάς, από την θέση του υπουργού Διοικήσεως Πρωτευούσης, έδωσε την εντολή να ξεκινήσουν οι εργασίες κατεδάφισης.
Όταν κοιτά κανείς τις φωτογραφίες από αυτά τα κτήρια σκέφτεται πόσο διαφορετική μπορεί να ήταν η εικόνα της Αθήνας σήμερα. Γιατί δεν μιλάμε απλώς για ταπεινά νεοκλασικά σπίτια. Επρόκειτο για αληθινά αστικά μέγαρα που σε άλλη περίπτωση θα κοσμούσαν οποιαδήποτε μεσογειακή μητρόπολη με φιλοδοξίες και αυτοπεποίθηση. Και αυτά είναι ένα ελάχιστο δείγμα, βασισμένο, κυρίως, στο συναρπαστικό φωτογραφικό υλικό του αρχιτέκτονα, καθηγητή και ακαδημαϊκού Παύλου Μυλωνά (1915-2005), το οποίο εξέδωσε το 2017 η Ακαδημία Αθηνών σε έναν μνημειώδη τόμο.
Τώρα μένει μόνο να τα θαυμάζουμε μέσα από ασπρόμαυρες φωτογραφίες…
Πηγή φωτογραφιών: Ακαδημία Αθηνών
Πέντε κλασικά κτήρια στη Αθήνα που δεν υπάρχουν πια
