Όταν αντικρίζεις από μακριά τον σχετικά χαμηλό ορεινό όγκο του Μυστρά, γνωστό και ως Μυζηθρά κατά το «Χρονικόν του Μορέως», θαρρείς πως πρόκειται για ένα ασήμαντο βουνό, καθώς το ύψος του φθάνει μόλις τα 634 μέτρα. Άθελά σου το αντιπαραβάλεις με τον επιβλητικό Ταΰγετο που εκτείνεται πίσω του και φθάνει στην υψηλότερη κορυφή του τα 2.405 μέτρα. Όσο πλησιάζεις με το αυτοκίνητο όμως, αρχίζεις ν’ αντιλαμβάνεσαι την ισχυρή στρατηγική θέση που διαθέτει. Διακρίνεις τα τείχη που χωρίζουν την πλαγιά σε ζώνες, διάσπαρτες γραφικές εκκλησίες καθώς επίσης και το μεγαλοπρεπές Παλάτι που αποτελούσε την κατοικία του δεσπότη του Μυστρά, ο οποίος κυβερνούσε την ευρύτερη περιοχή του Μορέα κατά τη διάρκεια της βυζαντινής περιόδου. Στην κορωνίδα όλων αυτών, στο πλάτωμα της κορυφής, στέκει περήφανο το πέτρινο κάστρο. Στη νότια και νοτιοανατολική πλευρά του βουνού υπάρχουν απόκρημνες πλαγιές κάτι που διευκόλυνε την οχύρωση. Μόνο εάν το δεις από κοντά καταλαβαίνεις γιατί η Καστροπολιτεία του Μυστρά ήταν απόρθητη και ζηλευτή για όποιον την κατείχε.
Μυστράς: 2,5 ώρες οδικώς από την Αθήνα
Μια από τις σημαντικότερες υστεροβυζαντινές πόλεις, ο Μυστράς, απέχει λιγότερο από 3 ώρες από την Αθήνα
Ξεκινώντας από την Αθήνα οδικώς, θα βρεθείς στους πρόποδές της σε μόλις 2,5 ώρες. Πρόκειται για μια απόσταση 241 χιλιομέτρων που διανύεται αρκετά εύκολα καθώς σε όλο σχεδόν το τμήμα της ακολουθείς τον αυτοκινητόδρομο. Αφού βγεις στην εθνική οδό Αθηνών – Κορίνθου κατευθύνεσαι προς τον Ισθμό. Περνώντας την Κόρινθο, στη διχάλα που σε καλεί να συνεχίσεις είτε ευθεία προς Πάτρα είτε να στρίψεις αριστερά προς Τρίπολη, επιλέγεις το δεύτερο.
Μυστράς, η εντυπωσιακή καστροπολιτεία σε συγκλονίζει από την πρώτη ματιά
Πλέον βρίσκεσαι στην εθνικό οδό Κορίνθου – Τριπόλεως. Στον κόμβο έξω από την Τρίπολη, ακολουθείς τις ταμπέλες προς Καλαμάτα. Έχεις μπει πια στην εθνική οδό Τριπόλεως – Καλαμάτας (Α71). Όταν φτάσεις στην Σπάρτη, σχεδόν είσαι στον προορισμό σου αφού από εκεί ο Μυστράς είναι μόλις 5 χιλιόμετρα μακριά όπως σε ενημερώνουν και οι σχετικές πινακίδες. Είναι ένας εκπληκτικός χώρος που αποτελεί πόλο έλξης χιλιάδων ταξιδιωτών.
Λίγη ιστορία για τον Μυστρά
Μυστράς και Ταΰγετος: Πόσο δέος σε μία εικόνα;
Πριν εισέλθουμε στην μεσαιωνική καστροπολιτεία του Μυστρά, καλό είναι να γνωρίζουμε λίγα πράγματα γι’ αυτήν, ώστε να κατανοήσουμε τη σημαντικότητα του χώρου, που από το 1989 εντάσσεται ως πολιτιστικό αγαθό στον κατάλογο των μνημείων παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO. Η ίδρυση της πολιτείας συνδέεται με την πρώτη άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Δυτικούς σταυροφόρους το 1204.
Η θέα από τον Μυστρά είναι συγκλονιστική. Εκεί όπου η λακωνική γη συναντά τον καταγάλανο ελληνικό ουρανό
Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία κατακερματίζεται, με την Πελοπόννησο να παραχωρείται στην φραγκική οικογένεια των Βιλλεαρδουίνων που ιδρύει το Πριγκηπάτο της Αχαΐας. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1249, ο Φράγκος πρίγκηπας Γουλιέλμος Β’ κτίζει το κάστρο του Μυζηθρά (σ.σ. έτσι αποκαλούσαν τότε οι περισσότεροι τον Μυστρά) στην κορυφή του ομώνυμου λόφου. Το εν λόγο οχύρωμα θα αποτελέσει τον πυρήνα της μετέπειτα καστροπολιτείας.
Πανοραμική άποψη από τον Μυστρά
Στη μάχη της Πελαγονίας το 1259 ο πρίγκηπας συλλαμβάνεται από τους Βυζαντινούς. Για την απελευθέρωση του ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου απαιτεί ως λύτρα την παράδοση μεταξύ άλλων του κάστρου του Μυζηθρά, όπως και συνέβη. Το 1289 μεταφέρει εκεί την έδρα του ο επαρχιακός διοικητής των βυζαντινών κτήσεων της Πελοποννήσου και το 1349 ο Μυστράς γίνεται πρωτεύουσα του ημιαυτόνομου Δεσποτάτου του Μορέως. Θα περάσει στα χέρια των Οθωμανών το 1460, με τον Μυστρά να γίνεται ένα από τα σημαντικότερα κέντρα παραγωγής και εμπορίας μεταξιού της ανατολικής Μεσογείου.
Η Μονή Παναγίας Περιβλέπτου
Η παρακμή του ξεκινά το 1770 μετά την καταστροφή του από Τουρκαλβανούς στο πλαίσιο των επιπτώσεων του επαναστατικού κινήματος των Ορλωφικών. Με την ίδρυση της σύγχρονης Σπάρτης από τον βασιλιά Όθωνα το 1834, αρχίζει και η μετακίνηση του πληθυσμού από τον Μυστρά προς τη νέα πόλη. Οι τελευταίοι κάτοικοι θα εγκαταλείψουν την καστροπολιτεία το 1953, κατόπιν απαλλοτρίωσης του χώρου από το ελληνικό κράτος.
Μπαίνοντας στο μνημειακό χώρο
Ο Μυστράς συναρπάζει τους τουρίστες της Λακωνίας
Η είσοδος στην καστροπολιτεία μπορεί να γίνει από δύο διαφορετικές πύλες. Η μια σε οδηγεί στην Πάνω Χώρα, δηλαδή στην περιοχή που πήγαν και κατοίκησαν οι κάτοικοι της γύρω πεδιάδας στα μέσα του 13ου αιώνα για να έχουν μεγαλύτερη ασφάλεια. Εκεί βρίσκεται και το Παλάτι των Παλαιολόγων (ή Ανάκτορο των Δεσποτών όπου συνήθως δεσπότης ήταν ένας υιός ή αδελφός του Βυζαντινού αυτοκράτορα).
Ο Μυστράς αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα διαμόρφωσης μεσαιωνικής καστροπολιτείας
Η άλλη είσοδος σε οδηγεί στα ενδότερα της Κάτω Χώρας που διαμορφώθηκε χρονικά αργότερα και περιτειχίστηκε επίσης. Οι περισσότεροι επιλέγουν να φτάσουν με το αυτοκίνητό τους μέχρι την πύλη της Κάτω Χώρας και αφού περιδιαβούν σε αυτό το τμήμα της πολιτείας, να γυρίσουν στο αυτοκίνητό τους και να κατευθυνθούν προς τα Πικουλιάνικα και την πύλη της Πάνω Χώρας. Από εκεί με το ίδιο εισιτήριο των 12 ευρώ (μειωμένο 6 ευρώ), φτάνουν στο Παλάτι και στο φρούριο.
Μυστράς: Οι επτά περίλαμπροι ναοί
Πνευματική αναζήτηση σε ένα πανέμορφο τοπίο - Πηγή φωτογραφίας: realsparta.gr
Τα περισσότερα μοναστήρια και ναοί, μαζί με κάποιες αρχοντικές οικίες, βρίσκονται συγκεντρωμένα στην Κάτω Χώρα και αποτελούν αρχιτεκτονικά στολίδια. Στον Μυστρά δεσπόζουν επτά σημαντικές βυζαντινές εκκλησίες, άπασες καθολικά μοναστηριών:
Η Μονή Παναγίας Περιβλέπτου, στο Μυστρά, βρίσκεται στην νοτιοανατολική άκρη του εξωτερικού τείχους
1. Ο Άγιος Δημήτριος με τη βασιλική ξυλόστεγη, στο προαύλιο του οποίου βρίσκεται το μητροπολιτικό μέγαρο που έχει μετατραπεί σε μουσείο.
2. Η Ευαγγελίστρια με τον χαρακτηριστικό πλατύ νάρθηκα.
3. Οι Άγιοι Θεόδωροι, αρχαιότερη εκκλησία του οικισμού που ανεγέρθηκε λίγο πριν το 1296 σε οκτάγωνο σχήμα.
Στο κάστρο του Μυστρά, πόσες ιστορίες θα μπορούσε να μας διηγηθεί
4. Η Παναγία η Οδηγήτρια που κτίστηκε με απλή λιθοδομή από τον ηγουμενο Παχώμιο στις αρχές του 14ου αιώνα.
5. Η Αγία Σοφία, που αποτελούσε το καθολικό της μονής του Ζωοδότη Χριστού και πιθανότατα αποτελούσε την εκκλησία του Παλατιού.
Ό,τι απέμεινε από τη βυζαντινή εποχή στους επιβλητικούς ναούς του Μυατρά
6. Η Περίβλεπτος, το καθολικό της αφιερωμένης στην Παναγία μονής, που κτίστηκε πιθανότατα από τον πρώτο δεσπότη του Μυστρά, Μανουήλ Καντακουζηνό στα μέσα του 14ου αιώνα.
7. Η Παντάνασσα, η καλύτερα διατηρημένη εκκλησία απ’ όλες, όπου βρίσκονται και ο τάφος της Θεοδώρας, συζύγου του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου ΙΑ’ Παλαιολόγου.
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Μυστρά - Πηγή φωτογραφίας: realsparta.gr
Το μουσείο του Μυστρά, στον προαύλιο χώρο του Αγίου Δημητρίου, ιδρύθηκε το 1951. Ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να θαυμάσει σε αυτό τοιχογραφίες, φορητές εικόνες, ενδυματολογικά κατάλοιπα της εποχής του Βυζαντίου, γλυπτά, αρχιτεκτονικά μέλη, κοσμήματα καθώς επίσης και χειρόγραφους κώδικες που χρονολογούνται από τα παλαιοχριστιανικά έως τα μεταβυζαντινά χρόνια. Το σημαντικότερο έκθεμα είναι ένα μεταξωτό γυναικείο φόρεμα και μια πλεξούδα μαλλιών από τάφο που βρέθηκε στον ναό της Αγίας Σοφίας.
Η περιδιάβαση στην καστροπολιτεία του Μυστρά σε ταξιδεύει στον χρόνο. Πάει καιρός που η περιοχή δεν έχει μόνιμους κατοίκους - με εξαίρεση τις μοναχές της Παντάνασσας. Ωστόσο περπατώντας στα μονοπάτια, νιώθεις την αύρα των ανθρώπων που έζησαν όλη τους τη ζωή εκεί πριν από αιώνες, «ακούς» με τη βοήθεια της φαντασίας σου τις θείες λειτουργίες και «βλέπεις» την καθημερινότητα των ανθρώπων που επιθυμούσαν πρωτίστως, να ζουν ασφαλείς πίσω από τα τείχη αποκρούοντας τους επιδρομείς και να εξυμνούν τον Θεό.
