Έστω και μια φορά να έχεις πάει στο Λυκαβηττό -πράγμα δύσκολο να πας μόνο μία, βέβαια- η θέα του σου εξηγεί γιατί είναι τόσο φημισμένος στην Αθήνα. Ο Λυκαβηττός αποτελεί τον λόφο που θα ανέβεις να ηρεμήσεις, να αγναντέψεις, να χαζέψεις, να ονειρευτείς και φυσικά να ερωτευτείς. Κατηφορίζοντας θα περάσεις από το Κολωνάκι, τη γραφική Δεξαμενή και τις γύρω περιοχές μέχρι το ιστορικό κέντρο. Ο Λυκαβηττός, εξάλλου, βρίσκεται λίγα λεπτά από το κέντρο της Αθήνας.
Λυκαβηττός: Πέντε πράγματα που ίσως δε γνωρίζεις
Ο «Μικρός Λυκαβηττός» στην Αθήνα και η ιστορία του
Το Κολωνάκι, η αριστοκρατική συνοικία της Αθήνας, είναι είναι περισσότερο συνδεδεμένο με τον Λυκαβηττό. Η εικόνα που έχουμε σήμερα είναι αυτή μιας πυκνοκατοικημένης περιοχής, από τις πιο ακριβές στην Αττική. Η εικόνα αυτής της συνοικίας, όμως, διαμορφώθηκε μέσα στο χρόνο έχοντας υποστεί διάφορες επιρροές. Για παράδειγμα κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, η περιοχή καλυπτόταν από αγρούς, αμπελώνες αλλά και στάνες βοσκών που ζούσαν τα κοπάδια τους στις πλαγιές του Λυκαβηττού και πωλούσαν το γάλα τους στη νέα πρωτεύουσα της χώρας. Δεν είναι τυχαίο εξάλλου ότι την περιοχή την αποκαλούσαν Κατσικάδικα.
Λίγοι έχουν ακούσει, πάντως, για τον «Μικρό Λυκαβηττό». Τι ήταν και τι απέγινε; Η συγκρότηση της περιοχής του Κολωνακίου όσον αφορά τις κατοικίες έγινε σταδιακά στις αρχές της δεκαετίας του 1860 και μέχρι το 1880. Μάλιστα τότε έμεναν λίγοι κάτοικοι εκεί. Η περιοχή της Δεξαμενής κατοικήθηκε νωρίτερα αλλά μέχρι τον 20ο αιώνα θεωρούταν επικίνδυνη. Τις επόμενες δεκαετίες όμως η Δεξαμενή έγινε στέκι καλλιτεχνών και διανοουμένων.
Αυτό που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό είναι ότι μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους, ο λόφος του Λυκαβηττού δεν είχε καθόλου βλάστηση. Το 1831, άρχισε η εκτεταμένη λατόμευσή του, από τον μεγάλο αρχιτέκτονα της εποχής, τον γνωστό Σταμάτη Κλεάνθη. Ήταν, μάλιστα, ένας από τους δύο αρχιτέκτονες, που εκπόνησαν το πρώτο σχέδιο πόλεως της Αθήνας. Εδώ λοιπόν ξεκινάει η ιστορία για τον «Μικρό Λυκαβηττό». Ο Κλεάνθης είχε αγοράσει μια μεγάλη έκταση, αποκαλούμενη «Μικρός Λυκαβηττός» ή «Σχιστή Πέτρα» όπως είναι σήμερα γνωστή. Τότε η έκταση κατέληγε στη σημερινή Πανεπιστημίου. Εκεί ο Κλεάνθης δημιούργησε «λιθοτομείο» πράξη την οποία μιμήθηκαν κι άλλοι αργότερα. Οι πλαγιές του λόφου είχαν γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης από τα λιθοτομεία καθώς όλοι ήθελαν να εξορύξουν την πολύτιμη πέτρα.
Γι’ αυτό και εκτός από «Μικρός Λυκαβηττός» πήρε και το όνομα της Σχιστής Πέτρας καθώς καταδείκνυε αυτή ακριβώς την κατάσταση. Εξαιτίας της εκτεταμένη λάξευσής του, φαίνεται σαν ο τεράστιος πέτρινος όγκος να έχει «σχιστεί» δημιουργώντας τον κύριο βράχο με την ψηλή κορυφή και έναν πολύ μικρότερο δίπλα του. Τελικά η εξόρυξη πέτρας από τον λόφο σταμάτησε οριστικά μόλις το 1960. Μετά από μια μικρή παύση, ο νόμος του 1861 επέτρεψε τη δυνατότητα λατόμευσης, όπως και νέος νόμος το 1900. Παράλληλα, άρχισε και μια εκστρατεία δεντροφύτευση, στην οποία πρωτοστάτησε η πριγκίπισσα Σοφία το 1912.
Η περιοχή του Μικρού Λυκαβηττού τα επόμενα χρόνια και σήμερα
Η «Σχιστή Πέτρα» εκείνα τα χρόνια αποτελούσε μια αδιάσπαστη ενότητα με τον Λυκαβηττό μέχρι και τον 19ο αιώνα. Ωστόσο, τελικά μετά από διάφορα γεωλογικά φαινόμενα, την εκτεταμένη λατόμευση και την νέα ρυμοτομία της περιοχής με τις καινούριες κατοικίες, οι δύο λόφοι περιχαρακώθηκαν. Σήμερα ο παλιός «Μικρός Λυκαβηττός» (Σχιστή Πέτρα) πλέον έχει την έκταση ενός οικοδομικού τετραγώνου. Από τον χάρτη μπορούμε να το δούμε περικυκλωμένο από κατοικίες. Έτσι το ίδιο το ανάγλυφο του λόφου έχει αλλοιωθεί. Ο λόφος της Σχιστής Πέτρας ορίζεται από τις οδούς Λυκαβηττού, Δημάκη, Χερσώνος και Αναγνωστοπούλου.
Παρά το γεγονός ότι η Σχιστή Πέτρα, βρίσκεται στην καρδιά της Αθήνας λίγοι είναι αυτοί που γνωρίζουν την ύπαρξή της. Το σίγουρο είναι ότι η Αθήνα διαθέτει πολλά μικρά μυστικά και κάθε φορά μας εκπλήσσει με την ιστορία της…
- Πληροφορίες από το βιβλίο «Αθήνα, ζαφειρόπετρα», του Π. Ν. Αβραμόπουλου.
