Εξερευνώντας την Αττική διαπιστώνουμε ότι έχει πιο πολλούς κρυμμένους θησαυρούς απ’ ο,τι νομίζουμε. Είτε πιο κοντά είτε πιο μακριά από την Αθήνα. Σε αυτούς ανήκει και ένα, σε πολλούς άγνωστο, κάστρο που απέχει μόλις μια ώρα από το κέντρο της πρωτεύουσας. Ο λόγος για το κάστρο των Ελευθερών.
Η ιστορία του Κάστρου στην Αττική
Μπορεί να το ακούσεις να το αποκαλούν και Γυφτόκαστρο. Βρίσκεται ανάμεσα στις Ερυθρές και τα Βίλια, στις πλαγιές του Κιθαιρώνα. Αποτελεί ένα αρχαίο κάστρο το οποίο είναι εντυπωσιακά καλά διατηρημένο για την ηλικία του. Αυτή, μάλιστα, χρονολογείται κάπου στον 4ο αιώνα π.Χ. Κατά μία έννοια, είναι το αντίθετο του Κάστρου των Αιγοσθένων: αυτό εδώ το έχτισαν οι Θηβαίοι για να προστατευτούν από τους Αθηναίους και τους συμμάχους τους, γιατί όπως λέει και το γνωστό τσιτάτο όλοι είμαστε κακοί σε κάποιου την ιστορία.
Το κάστρο των Ελευθερών ήταν γιγάντιο και πανάκριβο για την εποχή του. Αρκεί να σκεφτείς ότι ήταν 12 φορές σε μέγεθος το κάστρο που είχαν οι Αθηναίοι στη Φυλή. Τέτοια ήταν η έκτασή του, που οι Βυζαντινοί αφού το επισκεύασαν ίδρυσαν και έναν μικρό οικισμό εντός των τειχών του.
Αυτό το ασυνήθιστο μέγεθος ενισχύει την εκδοχή ότι ανήκε στους Θηβαίους που ήθελαν να επιδείξουν την νεοαποκτηθείσα ηγεμονική τους θέση στην αρχαία Ελλάδα. Επιπλέον ήθελαν να εδραιώσουν την παρουσία τους σε μια διαχρονικά αμφισβητούμενη περιοχή. Οι Αθηναίοι δεν είχαν λόγο να κτίσουν φρούριο εκεί, δεδομένου ότι η δική τους οχυρή πόλη της Οινόης ήταν κοντά. Επιπλέον εκείνη την εποχή ήταν πολύ εξασθενημένοι για να έχουν διάθεση για νέες πολυτελείς οχυρώσεις στην χαμηλής προτεραιότητος δυτική Αττική.
Κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 4ου αιώνα, το φρούριο επισκευάστηκε και ενισχύθηκε. Αυτό έγινε μάλλον στα πλαίσια της διαμάχης των Επιγόνων του Μ.Αλεξάνδρου και, στη συγκεκριμένη περίπτωση, μεταξύ Κασσάνδρου και Δημητρίου. Στα χρόνια αυτής της σύρραξης η περιοχή υπέφερε και είχε ερημωθεί.
Τι άλλο θα δεις κοντά
Σε μικρή απόσταση από το φρούριο σώζεται το θεμέλιο ναού διαστάσεων 16,55✖8,76 μ. του 4ου αιώνα π.Χ. που αποδίδεται στον Διόνυσο Ελευθερέα. Στην πεδινή έκταση γύρω από το ναό υπάρχουν ενδείξεις κατοίκησης από τα αρχαϊκά έως τα παλαιοχριστιανικά χρόνια. Στις ανατολικές υπώρειες του λόφου σώζονται τα θεμέλια δύο παλαιοχριστιανικών βασιλικών.
Ένα κάστρο που οι περισσότεροι, λοιπόμ, ακόμη κι αν μένουν στην Αθήνα, δεν γνωρίζουν την ύπαρξή του. Μια καλή ευκαιρία να γνωρίζουμε μερικούς από τους πολλούς ιστορικούς και αρχαιολογικούς θησαυρούς που έχει η Αττική.
Η σπηλιά στην Αττική που σύμφωνα με το μύθο ήταν πέρασμα στον Άδη
