Οι μάχες που καθόρισαν το αποτέλεσμα της Επανάστασης 1821

Από το 1821, όταν η σπίθα της Επανάστασης φούντωσε και έγινε πυρκαγιά, έως το 1829, ο αγώνας για την απελευθέρωση της Ελλάδας από την Οθωμανική κυριαρχία σημαδεύτηκε από αμέτρητες μάχες. Ορισμένες από αυτές απέκτησαν ξεχωριστή θέση στην Ιστορία, όχι μόνο για τη σφοδρότητά τους αλλά και για τον αντίκτυπό τους στην πορεία του εθνικού ξεσηκωμού – ακόμα και όταν η νίκη δεν ήταν πάντα το άμεσο αποτέλεσμα. Η Άλωση της Τριπολιτσάς, η μάχη του Πέτα, η καταστροφή του στρατού του Δράμαλη στα Δερβενάκια, η ηρωική Έξοδος του Μεσολογγίου και η μάχη της Πέτρας αποτελούν πέντε από τις πιο καθοριστικές στιγμές της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.

→ Ελληνική Επανάσταση 1821: Ποια ήταν τα όπλα των αγωνιστών

Οι μάχες που καθόρισαν το αποτέλεσμα της Επανάστασης 1821

Η άλωση της Τριπολιτσάς

23 Σεπτεμβρίου 1821. Η Τριπολιτσά, ως το διοικητικό, οικονομικό και στρατιωτικό κέντρο των Οθωμανών στην Πελοπόννησο, αποτέλεσε εξαρχής πρωταρχικό στόχο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Η κατάληψή της θεωρήθηκε ζωτικής σημασίας για τον έλεγχο του Μοριά και τον συντονισμό της Επανάστασης. Από τις πρώτες κιόλας ημέρες του Αγώνα, οι ελληνικές δυνάμεις ξεκίνησαν την πολιορκία της πόλης, προχωρώντας σε έναν σταδιακό αποκλεισμό των Οθωμανών στο εσωτερικό της.

Η άλωση της Τριπολιτσάς - Θεόδωρος Κολοκοτρώνης — Άγαλμα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στην Τρίπολη

Η πολιορκία της Τριπολιτσάς υπήρξε μία από τις πιο σκληρές επιχειρήσεις της Ελληνικής Επανάστασης. Οι Έλληνες επιτέθηκαν μεθοδικά, καταφέρνοντας να παγιδεύσουν τους εχθρούς τους εντός των τειχών. Όταν η πόλη έπεσε τον Σεπτέμβριο του 1821, ακολούθησαν σκηνές φρίκης. Οι ελληνικές δυνάμεις εισέβαλαν και ακολούθησαν εκτεταμένες σφαγές του μουσουλμανικού και εβραϊκού πληθυσμού. Ο ίδιος ο Κολοκοτρώνης, στα απομνημονεύματά του, περιγράφει με χαρακτηριστικό τρόπο το μέγεθος της καταστροφής: «Το άλογό μου από τα τείχη έως τα σαράγια δεν επάτησε γη (οι οπλές πατούσαν πάνω σε πτώματα)… Το ασκέρι όπου ήτον μέσα το ελληνικό, έκοβε και εσκότωνε από Παρασκευή έως Κυριακή: γυναίκες, παιδιά και άνδρες, 32.000».

Η άλωση της Τριπολιτσάς - Εορτασμοί σήμερα — Εορτασμοί για την Άλωση της Τριπολιτσάς

Η σφαγή της Τριπολιτσάς είχε έντονο αντίκτυπο στην Ευρώπη. Αν και ενίσχυσε την ελληνική κυριαρχία στην Πελοπόννησο, προκάλεσε παράλληλα σοκ στη διεθνή κοινότητα και κλόνισε προσωρινά το φιλελληνικό ρεύμα, λόγω της αγριότητάς της. Ωστόσο, στρατιωτικά, αποτέλεσε μία από τις πιο καθοριστικές στιγμές της Ελληνικής Επανάστασης, συμβάλλοντας αποφασιστικά στην εξέλιξη του Αγώνα.

→ Τι μπορείτε να δείτε σήμερα στην Αρκαδία

Η μάχη του Πέτα

4 Ιουλίου 1822. Η μάχη του Πέτα αποτέλεσε μία από τις πιο οδυνηρές ήττες της Ελληνικής Επανάστασης. Σε αυτή τη φάση του Αγώνα, ο πόλεμος είχε πάρει αμυντικό χαρακτήρα για τους Έλληνες, καθώς οι Οθωμανοί επιχειρούσαν να ανακαταλάβουν χαμένα εδάφη. Την οργάνωση των ελληνικών στρατευμάτων ανέλαβε ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ο οποίος είχε τη διοίκηση της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος, με έδρα το Μεσολόγγι.

Στη μάχη συμμετείχαν Σουλιώτες πολεμιστές υπό τον Μάρκο Μπότσαρη, τοπικές ομάδες αρματολών, καθώς και ένα τάγμα 700 φιλελλήνων – κυρίως Γερμανών, Ιταλών και Γάλλων. Οι Ευρωπαίοι μαχητές, εκπαιδευμένοι στον τακτικό πόλεμο, τοποθετήθηκαν στην εμπροσθοφυλακή, όμως η ασυνεννοησία με τους Έλληνες, που ήταν συνηθισμένοι στον ανταρτοπόλεμο, οδήγησε σε τραγικά αποτελέσματα. Ο Μαυροκορδάτος διέπραξε το στρατηγικό λάθος να διασκορπίσει τις ελληνικές δυνάμεις, αφήνοντάς τες εκτεθειμένες. Οι Οθωμανοί εκμεταλλεύτηκαν την κατάσταση και συνέτριψαν τους επαναστάτες.

Χωριό Πέτα - Άρτα — Πανοραμική άποψη από το χωριό Πέτα, 5 χιλιόμετρα από την Άρτα

Στο Πέτα χάθηκε η ελίτ των νέων της Ηπείρου, ενώ το Τάγμα των Φιλελλήνων εξοντώθηκε σχεδόν ολοκληρωτικά. Μετά από αυτή τη συντριπτική ήττα, οι Σουλιώτες, ανήμποροι να συνεχίσουν την αντίσταση, αναγκάστηκαν να συνθηκολογήσουν τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους. Η μάχη του Πέτα αποτέλεσε μια σκληρή υπενθύμιση των δυσκολιών που αντιμετώπιζε ο ελληνικός αγώνας, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορούσε τη συνεργασία μεταξύ τακτικών και άτακτων δυνάμεων. Παρά την ήττα, το αίμα των πεσόντων δεν πήγε χαμένο, καθώς ενίσχυσε τη συνειδητοποίηση της ανάγκης για καλύτερη στρατιωτική οργάνωση στον επαναστατημένο ελληνικό χώρο.

→ Τι μπορείτε να δείτε σήμερα στην Ήπειρο

Η μάχη στα Δερβενάκια

6-8 Αυγούστου 1822. Το καλοκαίρι του 1822, η οθωμανική στρατιά υπό τον Μαχμούτ Πασά Δράμαλη, αποτελούμενη από περίπου 30.000 άνδρες, ξεκίνησε την κάθοδό της από την Ήπειρο με σκοπό την ανακατάληψη της Πελοποννήσου. Αρχικά στρατοπέδευσε στην Ακροκόρινθο και στη συνέχεια κινήθηκε προς το Άργος. Η αριθμητική υπεροχή των Οθωμανών έκανε αδύνατη μια κατά μέτωπο σύγκρουση, όμως ο στρατηγικός νους του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη επινόησε ένα σχέδιο που έμελλε να αλλάξει την πορεία του Αγώνα. Ακολουθώντας την τακτική της καμένης γης, ο Κολοκοτρώνης διέταξε την καταστροφή των καλλιεργειών και των αποθηκών τροφίμων, στερώντας από τον εχθρό εφόδια. Παράλληλα, φρόντισε να κλείσει όλα τα περάσματα της Αργολίδας, εκτός από ένα: το στενό των Δερβενακίων. Εγκλωβισμένος και χωρίς ανεφοδιασμό, ο στρατός του Δράμαλη αναγκάστηκε να περάσει από εκεί, πέφτοντας στην παγίδα που του είχαν στήσει οι ελληνικές δυνάμεις.

Κόρινθος: Η μάχη στα Δερβενάκια — Σχεδιάγραμμα της μάχης στα Δερβενάκια

Στις 26 Ιουλίου 1822, οι Έλληνες εξαπέλυσαν σφοδρή επίθεση. Με το έδαφος να ευνοεί τους αντάρτες, οι οθωμανικές δυνάμεις υπέστησαν συντριπτική ήττα. Χιλιάδες στρατιώτες σκοτώθηκαν, ενώ ο ίδιος ο Δράμαλης πέθανε λίγο αργότερα από ασθένεια, εξαντλημένος από την αποτυχία. Την ώρα που ο Κολοκοτρώνης σχεδίαζε αυτή τη μεγαλειώδη νίκη, η επαναστατική κυβέρνηση, αντί να οργανώσει άμυνα και να στηρίξει τον πληθυσμό, εγκατέλειψε την Πελοπόννησο και κατέφυγε σε πλοία για ασφάλεια. Αυτή η απόφαση προκάλεσε έντονες αντιδράσεις στους Πελοποννήσιους, που ένιωσαν προδομένοι.

Θεόδωρος Κολοκοτρώνης: Η μάχη στα Δερβενάκια — Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης προελαύνει με τα παλικάρια του

Η μάχη στα Δερβενάκια υπήρξε μία από τις σημαντικότερες νίκες των Ελλήνων στην Επανάσταση. Όχι μόνο έσωσε την Πελοπόννησο από την οθωμανική ανακατάληψη, αλλά καθιέρωσε και τον Κολοκοτρώνη ως τον απόλυτο στρατηγό του Αγώνα.

→ Τι μπορείτε να δείτε σήμερα στην Κορινθία

Η Έξοδος του Μεσολογγίου

10 Απριλίου 1826. Η Έξοδος του Μεσολογγίου, που πραγματοποιήθηκε τη νύχτα του Σαββάτου του Λαζάρου, στις 10 Απριλίου 1826, αποτελεί μία από τις πιο συγκλονιστικές στιγμές της Ελληνικής Επανάστασης. Ήταν η δεύτερη πολιορκία της πόλης, μετά την αποτυχημένη απόπειρα των Οθωμανών το 1822. Αυτή τη φορά, η πολιορκία ήταν ασφυκτική, με τις δυνάμεις του Κιουταχή και του Ιμπραήμ να περικυκλώνουν το Μεσολόγγι και να στερούν από τους κατοίκους κάθε δυνατότητα ανεφοδιασμού. Η πείνα και οι αρρώστιες αποδεκάτιζαν τον πληθυσμό. Από τις 10 Μαρτίου, δεν υπήρχε πια ψωμί. Οι πολιορκημένοι έσφαζαν τα λιγοστά ζώα τους, έτρωγαν τρωκτικά και πικρά χόρτα από τη λιμνοθάλασσα, ενώ σε ακραίες περιπτώσεις υπήρξαν μαρτυρίες για κανιβαλισμό. Οι ζωντανοί δεν είχαν καν τη δύναμη να θάψουν τους νεκρούς. Παρά τις άθλιες συνθήκες, όταν ο Κιουταχής ζήτησε για πολλοστή φορά την παράδοση της πόλης, οι Μεσολογγίτες του απάντησαν περιφρονητικά: «Αν θέλεις τα κλειδιά της πόλης, έλα να τα πάρεις. Τα έχουμε κρεμάσει στις μπούκες των κανονιών μας».

Λίγο πριν την Έξοδο, οι άρχοντες της πόλης συζήτησαν ακόμη και την ακραία πρόταση να θανατώσουν οι ίδιοι τα γυναικόπαιδα, γνωρίζοντας τι τους περίμενε στα χέρια των εχθρών. Τελικά, αποφασίστηκε όλοι μαζί, άνδρες, γυναίκες και παιδιά, να επιχειρήσουν να διασπάσουν τις οθωμανικές γραμμές. Τη νύχτα της 10ης Απριλίου, οι πολιορκημένοι χωρίστηκαν σε τρία σώματα και προσπάθησαν να περάσουν μέσα από τις εχθρικές θέσεις. Όμως, η έξοδος προδόθηκε και οι Οθωμανοί τους περίμεναν. Ακολούθησε σφαγή. Λίγοι κατάφεραν να διαφύγουν, ενώ όσοι έμειναν πίσω είτε σφαγιάστηκαν είτε αιχμαλωτίστηκαν. Η καταστροφή ολοκληρώθηκε με τη λεηλασία και την ισοπέδωση της πόλης. Η θυσία των Μεσολογγιτών συγκλόνισε την Ευρώπη και αναζωπύρωσε το φιλελληνικό κίνημα, ενισχύοντας την υποστήριξη προς τον ελληνικό αγώνα. Η Έξοδος του Μεσολογγίου δεν ήταν απλώς μια πολεμική πράξη, αλλά ένα αιώνιο σύμβολο αυτοθυσίας και ελευθερίας.

→ Τι μπορείτε να δείτε σήμερα στην Αιτωλοακαρνανία

Η μάχη της Πέτρας

12 Σεπτεμβρίου 1829. Το φθινόπωρο του 1829, η Ελληνική Επανάσταση πλησίαζε στο τέλος της, αλλά η στρατιωτική δράση συνεχιζόταν, με στόχο την επέκταση των συνόρων του νεοσύστατου κράτους. Ο κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας επιδίωκε να κρατήσει ενεργό το μέτωπο στη Στερεά Ελλάδα, και γι’ αυτό έστειλε τον Δημήτριο Υψηλάντη να αντιμετωπίσει τα αποχωρούντα οθωμανικά στρατεύματα. Οι Οθωμανοί, λόγω του Ρωσοτουρκικού πολέμου που είχε ξεσπάσει στην Ανατολική Θράκη, έπρεπε να αποσυρθούν από την Πελοπόννησο και την Αττική, ακολουθώντας την πορεία προς την Αδριανούπολη.

Στις 12 Σεπτεμβρίου 1829, η σύγκρουση έγινε στο στενό πέρασμα της Πέτρας, μεταξύ Λιβαδειάς και Θηβών. Ο Δημήτριος Υψηλάντης, με περίπου 3.000 άνδρες, είχε οργανώσει ισχυρή άμυνα και κατάφερε να αποκλείσει τους 7.000 Οθωμανούς. Οι ελληνικές δυνάμεις εξαπέλυσαν συντονισμένες επιθέσεις, υποχρεώνοντας τον αντίπαλο σε διαπραγματεύσεις. Για πρώτη φορά στα χρόνια της Επανάστασης, οθωμανικός στρατός συνθηκολόγησε επίσημα με τους Έλληνες, συμφωνώντας να αποχωρήσει από τη Ρούμελη χωρίς περαιτέρω μάχες. Η μάχη της Πέτρας είχε ιστορική σημασία, καθώς αποτέλεσε την τελευταία πολεμική σύγκρουση της Ελληνικής Επανάστασης. Η επιτυχία της εδραίωσε τις ελληνικές διεκδικήσεις και συνέβαλε στην οριστική διαμόρφωση των συνόρων του νεοελληνικού κράτους. Έτσι, όπως η Επανάσταση ξεκίνησε το 1821 από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη στο Ιάσιο, έτσι και ολοκληρώθηκε το 1829 από τον αδελφό του, Δημήτριο, στη μάχη της Πέτρας.