Η εικόνα που έχουμε για την Παλιά Αθήνα έρχεται συνήθως από ασπρόμαυρες φωτογραφίες των αρχών του 20ου αιώνα. Δείχνουν τη μετάβαση της πρωτεύουσας της Ελλάδας από μια επαρχιακή πόλη σε μια ευρωπαϊκή μιμούμενη τα πρότυπα των άλλων χωρών. Σε αυτό, βέβαια, βοήθησε το πρώτο πολεοδομικό σχέδιο πόλης που εκπόνησαν οι Κλεάνθης-Schaubert αλλά και οι σπουδαίες αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις που έκαναν μέσω του έργου τους αρχιτέκτονες όπως ο Ερνέστος Τσίλλερ.
Πώς ήταν η Αθήνα προεπαναστατικά
Γι’ αυτό όμως, που δεν έχουν ξεκάθαρη εικόνα πολλοί είναι για το τι μόρφή είχε η Αθήνα κατά τη διάρκεια των ετών πριν το 1821. Πώς ήταν η Ακρόπολη; Πώς έμοιαζε το Μοναστηράκι; Μια από τις πιο σημαντικές και ιδιαίτερες για την ιστορία καταγραφέςγι’ αυτό έκανε ο Αγγλο-ιρλανδός περιηγητής και ζωγράφος Έντουαρντ Ντόντγουελ. Ο ίδιος αφιέρωσε τη ζωή του στη μελέτη πολιτισμών της Μεσογείου και αφήσε ως κληρονομιά γκραβούρες με την Αθήνα, αλλά και άλλα μέρη της Ελλάδας, προεπαναστατικά.
Συγκεκριμένα 1801 μαζί με τον Γεώργιο Γαβρά από την Σαντορίνη και συνοδοιπόρους τους συμπατριώτες του William Gell και Atkins περιηγήθηκε τα Ιόνια Νησιά, την Πάργα, την Φωκίδα, την Βοιωτία και την Αθήνα. Αφού τελείωσε την περιήγησή του και την καταγραφή της ιστορίας σε διάφορα νησιά του Αιγαίου, έπειτα επισκέφτηκε την Κωνσταντινούπολη.
Οι εικόνες που άφησε πίσω του είναι χαρακτηριστικές της όψης της Αθήνας εκείνη την περίοδο. Μπορεί να δει κανείς την Ακρόπολη στις αρχές του 19ου αιώνα. Τότε που πάνω στον Ιερό Βράχο μπορούσε να διακρίνει μεταξύ άλλων κάποιος τον φράγκικο πύργο που σήμερα δε διασώζεται. 
Οδοιπορώντας από την Ναύπακτο και το Γαλαξείδι, ο Ντόντγουελ ανέβηκε στον Παρνασό, επισκέφθηκε τους Δελφούς και δια μέσου των χωριών της Βοιωτίας έφτασε στην Αθήνα, όπου έλαβε μέρος σε αρχαιολογικές ανασκαφές.
Ο ίδιος είχε γράψει στον πρόλογο του οδοποροικού του: «Ήθελα να επισκεφτώ την Ελλάδα, να ερευνήσω τις αρχαιότητες, να συγκρίνω το παρελθόν της με το παρόν και να μην παραλείψω τίποτα που θα μπορούσε να είναι για τον αρχαιόφιλο αναγνώστη αντικείμενο ενδιαφέροντος ή πηγή χαράς». Και το πέτυχε. Εκτός από τον ίδιο, βέβαια, κι άλλοι περιηγητές κατάφεραν να αποτυπώσουν σκηνές και όψεις της Αθήνας κατά τη περίοδο πριν από το το 1821.
Εικόνες που σε ταξιδεύουν στο χρόνο
Μπορείς να δεις πώς έμοιαζε το παζάρι στην Αθήνα αλλά και οι φημισμένοι Αέρηδες. Να πάρεις μια εικόνα από τους χωμάτινους δρόμους και το οθωμανικό στοιχείο που βέβαια ήταν πολύ έντονο εκείνη την περίοδο. Όχι μόνο στην Αθήνα αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Στις εικόνες, επίσης, διακρίνεται η βλάστηση στην Αθήνα, όπου βόσκουν πρόβατα. Είναι πλούσια και τα ποτάμια Ιλισός και Κηφισός χαρίζουν στιγμές δροσιάς στους ντόπιους βοηθώντας στην καλλιέργεια των πενήντα χιλιάδων ελαιόδεντρων.
Σπάνιες συλλογές θα βρει κανείς στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο είναι το παλαιότερο ίδρυμα μελέτης της νεότερης ιστορίας της χώρας μας. Εδώ και πολλά χρόνια εκεί εκθέτονται με μεγάλη προσοχή τα τεκμήρια που αφηγούνται την εξέλιξη του νεότερου Ελληνισμού μέχρι σήμερα.
Διακρίνεται ο Μεντρεσές, ιεροδιδασκαλείο των Τούρκων. William Cole (1800-1892)
Μια άλλη όψη της Αθήνας που σίγουρα δεν βλέπουμε συχνά…
Πηγή φωτογραφιών: www.nhmuseum.gr
Σπάνιες φωτογραφίες από την Παλιά Αθήνα του 1900
