Η λίστα των εθνικών ευεργετών της Ελλάδας είναι μεγάλη. Άνθρωποι που ξόδεψαν πολλά χρήματα από την περιουσία τους για να ενισχύσουν τη χώρα και να προσφέρουν στην πρόοδό της. Από τη λίστα δε λείπει, φυσικά, ένα ισχυρό όνομα με μεγάλη ιστορία. Ο Ευάγγελος Ζάππας.
Ο άνθρωπος που οραματίστηκε και έκανε πράξη την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων. Το πρωτοπαλίκαρο του Μάρκου Μπότσαρη που αγωνίστηκε με όλη του την ψυχή και στο τέλος απαρνήθηκε οποιαδήποτε χρηματική αποζημίωση του αναλογούσε. Άφησε μια τεράστια παρακαταθήκη στην Ελλάδα αλλά και στη Ρουμανία.
Τα πρώτα χρόνια της ζωής του Ζάππα και ο αγώνας του για τη λευτεριά
Ο Ευάγγελος (Ευαγγέλης) Ζάππας γεννήθηκε στις 23 Αυγούστου 1800 στο Λάμποβο της επαρχίας Τεπελενίου της τότε Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το 1800. Ήταν o πιο μικρός γιος ενός μεγαλέμπορα της περιοχής, του Βασιλείου Ζάππα. Είχε έναν μεγαλύτερο αδερφό, τον Αναστάσιο. Έχοντας λάβει τη στοιχειώδη μόρφωση, σε ηλικία μόλις 13 ετών, στρατολογήθηκε από τον Αλή Πασά και στάλθηκε φρουρός σε ένα φρούριο κοντά στα Γιάννενα. Με τη συμμαχία των Σουλιωτών με τον Αλή, ο βρέθηκε στο στρατόπεδο του Αγώνα και μεταπήδησε στην εξουσία του Μάρκου Μπότσαρη. Μετά την πτώση του Σουλίου έπεσε με τα μούτρα στην Επανάσταση του 1821.
Ερνέστος Τσίλλερ: Ο αρχιτέκτονας που γέμισε την Αθήνα «διαμάντια»
Ακολούθησε τον Μπότσαρη παντού. Έγινε το πρωτοπαλίκαρο του, ο υπασπιστής του και αγωνίστηκε μέχρι τέλους μαζί του. Μέχρι και τη Μάχη του Κεφαλόβρυσου το καλοκαίρι του 1823, την τελευταία του Μάρκου Μπότσαρη. Εκεί ο «Αετός της Σαμονίβας» θα σκοτωθεί με ένα βόλι στο κεφάλι.
Μετά το θάνατο του Μάρκου Μπότσαρη, ο Ευάγγελος Ζάππας συνεχίζει να πολεμά στο πλευρό του αδερφού του Μάρκου, Κωνσταντίνου Μπότσαρη αλλά και άλλων οπλαρχηγών. Ανάμεσα σε αυτούς ο στρατηγός Νικόλαος Ζέρβας, ο Λάμπρος Βέικο, ο Γκούρας, ο Νοταράς και ο Πανουργιάς. Αφιερώθηκε στον αγώνα και την ελευθερία της Ελλάδας όσο λίγοι.
Ευάγγελος Ζάππας, ο μεγάλος ευεργέτης του έθνους
Εκτός από τη φήμη του ως μεγάλος αγωνιστής για την ελευθερία του ελληνικού έθνους, ο Ευάγγελος Ζάππας είναι δικαίως χαρακτηρισμένος και ως μεγάλος εθνικός ευεργέτης. Ο Ηπειρώτης Ζάππας δημιούργησε ολόκληρη ιδεολογία, δεν ήταν απλώς ένας άνθρωπος που χάρισε την περιουσία του. Χαρακτηριστικό αυτού είναι ότι στο τέλος της επανάστασης αρνήθηκε τη χρηματική αποζημίωση για τους ήρωες της Επανάστασης. Το 1831 φεύγει από την Ελλάδα και μεταναστεύει στο Βουκουρέστι. Η Βλαχία, σημερινή Ρουμανία, είναι πλέον η δεύτερη πατρίδα του στην οποία προσφέρει επίσης πολλά.
Εντάχθηκε γρήγορα στην τοπική κοινωνία χρησιμοποιώντας ένα εκλεπτυσμένο σύστημα δημοσίων σχέσεων και καταφέρνει να κάνει μεγάλη περιουσία. Αγοράζει εκτάσεις τις οποίες εκμεταλλεύεται και αποκτά ισχυρή οικονομική δύναμη.
Ευρισκόμενος στη Ρουμανία, αναζητά τρόπους για την αναβίωση των αθλητικών αγώνων της αρχαίας Ελλάδας. Ήθελε μάλιστα να ονομαστούν «Ολυμπιακοί» όπως και έγινε. Επηρεαζόμενος στο συγκεκριμένο θέμα από τον Παναγιώτη Σούτσο, τον θεμελιωτή ουσιαστικά της σύγχρονης ελληνικής ολυμπιακής ιδέας προχώρησε στη σύνταξη υπομνήματος για την καθιέρωση ενός θεσμού. Γνώριζε, εξάλλου, τις αποτυχημένες προσπάθειες του παρελθόντος κα αποφάσισε να ακολουθήσει τους ρυθμούς της Βιομηχανικής Επανάστασης.
Το υπόμνημα που συντάχθηκε στάλθηκε στις αρχές του 1856 και διατύπωνε την πρόταση για διοργάνωση Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα στις 25 Μαρτίου 1857. Ο Ευάγγελος Ζάππας ανέλαβε εξολοκλήρου όλα τα έξοδα αυτών. Έστειλε ακόμη και 2.000 αυστριακά φλορίνια για τα έξοδα των πρώτων «Ολυμπίων».
Πέντε κλασικά κτήρια στη Αθήνα που δεν υπάρχουν πια
Το 1856 είχε γράψει στο βασιλιά Όθωνα προσφέροντας 400 μερίσματα της Εθνικής Ατμοπλοΐας. Τα κέρδη επιθυμούσε να χρησιμοποιηθούν για την ίδρυση των Ολυμπιακών αγώνων, την Ολυμπιάδα και για τα βραβεία των νικητών των αγώνων.
Το χαρακτηριστικό του Ζάππα ήταν ότι δεν αποτελούσε μόνο έναν οραματιστή. Ο, τι έβαζε στο μυαλό του ο Ευάγγελος Ζάππας το πετύχαινε. Και συνείσφερε σε αυτό με όλες τους τις δυνάμεις. Η ευφυΐα του, το όραμά του και η αρετή της ευεργεσίας που τον διέκριναν λειτουργούσαν σε μια μοναδική αρμονία.
Όλα αυτά αποτυπώνονταν και στη διαθήκη του που συντάχθηκε το 1860. Ήταν ένας άνθρωπος σχετικά ιδιότροπος αλλά ταυτόχρονα ήταν διορατικός και έμπειρος. Σε κάθε βήμα του ο στόχος ήταν να ανυψώσει την Ελλάδα. Το χαρακτηριστικό της πρόθεσής του να προσφέρει και να ευεργετήσει φαίνεται ξεκάθαρα στη διαθήκη του. Εκεί ο Ευάγγελος Ζάππας ανέφερε: «πας Έλλην, χωρίς εξαίρεσιν, έχει το δικαίωμα να επαγρυπνήση εις την εκτέλεσιν των διατάξεων προς παρούσης διαθήκης μου και προς εναντίους προς να προς υποχρεώση διά του νόμου προς αποζημίωσιν και αποκατάστασιν των ειρημένων διατάξεων»
Η χρηματοδότηση του Ζαππείου Μεγάρου
Η σπουδαία προσωπικότητα του Ευαγγελή Ζάππα άφησε σπουδαία παρακαταθήκη και μετά το θάνατό του. Όσο βρισκόταν εν ζωή επιθυμούσε «Να κτίση το κατάστημα των Ολυμπίων μετά του σταδίου αυτού αξιοπρεπές και ευρύχωρον, κατά το σχέδιον όπου έχω στείλει του κ. Ραγκαβή». Ήθελε δηλαδή να δημιουργηθεί ένας χώρος αποκλειστικά για τους Ολυμπιακούς Αγώνες, το μετέπειτα Ζάππειο Μέγαρο.
Το 1869 η Βουλή των Ελλήνων διέθεσε περίπου 80.000 τετραγωνικά μέτρα δημόσιας γης μεταξύ του Ναού του Ολυμπίου Διός και του τότε Ανακτορικού Κήπου για να χτιστεί το Μέγαρο. Σε αυτή την απόφαση λήφθηκε υπόψιν η επιθυμία του Ζάππα να βρίσκεται το κτίριο όσο γίνεται κοντύτερα στο Καλλιμάρμαρο.
Τελικά και μετά από πολλές καθυστερήσεις, στις 20 Ιανουαρίου 1874 κατατίθεται ο θεμέλιος λίθος του Μεγάρου. Προς το τέλος της δεκαετίας του 1880, ο ξάδερφος του Ευαγγέλη, Κωνσταντίνος Ζάππας ανέθεσε στον Θεόφιλο Χάνσεν τη σύνταξη ενός καινούριου σχεδίου. Οι νέες καθυστερήσεις και οι ατασθαλίες έφεραν δύο φορές μάλιστα στη διακοπή των εργασιών! Τελικά το Ζάππειο Μέγαρο οικοδομείται και τα εγκαίνια τελούνται με κάθε επισημότητα στις 20 Οκτωβρίου 1888. Το Ζάππειο Μέγαρο είναι γεγονός αποτελώντας το πρώτο κτίριο που ανεγέρθηκε παγκοσμίως για την εξυπηρέτηση ολυμπιακών αναγκών!
Το τέλος του Ζάππα και η χρήση του Ζαππείου
Πολλοί, μάλιστα, ακόμη και σήμερα θεωρούν ότι το Ζάππειο ονομάστηκε έτσι γιατί ήταν το σπίτι του Ζάππα. Κάθε άλλο. Ο Ζάππας δεν πρόλαβε καν να το δει. Το 1863 ο Ευάγγελος Ζάππας είχε προσβληθεί από ψυχική νόσο, που καταγράφηκε από τον Έλληνα πρόξενο στο Βουκουρέστι, ως φρενιτίαση. Στις 18 Ιουνίου του 1865 έφυγε από τη ζωή έχοντας αφήσει σαν διαχειριστή της περιουσίας του, τον ξάδελφό του.
Με το θάνατό του είχε αφήσει χρήματα για να υλοποιηθούν οι αγώνες του 1870 και 1875 που πραγματοποιήθηκαν στο Παναθηναϊκό Στάδιο το οποίο, επίσης, ο ίδιος αναστύλωσε.
Στους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896 στο Ζάππειο Μέγαρο φιλοξενήθηκαν τα αγωνίσματα της ξιφασκίας, ενώ στους δεύτερους Διεθνείς Ολυμπιακούς Αγώνες του 1906 η έλλειψη υποδομών και εγκαταστάσεων οδήγησε στη χρήση του ως «Ολυμπιακού Χωριού».
Ο Ζάππας είχε ζητήσει επίσης, η χρηματική του περιουσία, κοντά στα 6 εκατομμύρια δραχμές, μετά τον θάνατο του ξαδέλφου του να περάσει στην Επιτροπή Ολυμπίων. Τελικά μόνο ένα μικρό μέρος της έφτασε στην Ελλάδα. Το ρουμανικό Δημόσιο, στο οποίο επίσης προσέφερε τόσα πολλά στάθηκε εμπόδιο σε αυτή την επιθυμία του. Μέρος της περιουσίας του επίσης δόθηκε για τη δημιουργία εκπαιδευτηρίων στην ιδιαίτερη πατρίδα του.
Ο Ευάγγελος Ζάππας ήταν μια μοναδική προσωπικότητα με όραμα. Ένας αγωνιστής και ένας μεγάλος ευεργέτης. Σήμερα έχει αφήσει πίσω του εκτός από τα κτήρια, τα κληροδοτήματά του. Ακριβώς επειδή γνώριζε την παθογένεια της ελληνικής γραφειοκρατίας, ήθελε και κατάφερε να δεσμεύσει με τέτοιο τρόπο τις ελληνικές κυβερνήσεις ώστε να σώζεται μέχρι σήμερα το έργο του.
Πηγή φωτογραφιών: zappeion.gr, athensattica.com
Το θρυλικό ξενοδοχείο-κόσμημα στο Φάληρο και το άδοξο τέλος του
