Η Αθήνα και οι γειτονιές της κρύβουν συνήθως όμορφες και ιδιαίτερες ιστορίες πίσω τους. Πολλές από αυτές διανύουν τον τρίτο αιώνα της ζωής τους και σε μερικές γωνιές τους μοιάζει σαν να μην πέρασε μια μέρα. Σαν να μην κατάφερε η σύγχρονη εποχή να αλλοιώσει τη μορφή τους. Αυτό συμβαίνει και με μια από τις πιο όμορφες γειτονιές της Αθήνας, τα Αναφιώτικα. Τη συνοικία που γλίτωσε από την αντιπαροχή και σήμερα είναι σαν νησί.
Τα Αναφιώτικα και η ιστορία τους
Αυτός ο γραφικός οικοσμός δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1860. Αυτό που πολλοί αγνοούν είναι ότι για πολλά χρόνια ήταν παράνομος, καθώς από την αρχαιότητα απαγορευόταν το χτίσιμο εκεί. Σήμερα βέβαια θυμίζει την αρχιτεκτονική κάποιου νησιού του Αιγαίου. Πώς φτάσαμε, όμως, στο σήμερα; Και πώς είναι δυνατόν σε μια περιοχή που απαγορευόταν εντελώς το χτίσιμο να αποτελεί σήμερα μια από τις πιο γραφικές της Αθήνας;
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ήταν τη δεκαετία του 1830 οπότε και η Αθήνα έγινε πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Η ανάπτυξη ερχόταν σιγά – σιγά και το πολεοδομικό σχέδιο έκανε το κέντρο να αλλάζει μορφή σταδιακά. Μάλιστα για το σκοπό αυτό είχαν επιστρατευτεί οι καλύτεροι χτίστες από όλη την Ελλάδα. Μαζί με τους Ηπειρώτες, εξίσου καλή φήμη είχαν και οι νησιώτες και συγκεκριμένα οι κάτοικοι της Ανάφης, επειδή ήταν εκπαιδευμένοι να κατασκευάζουν τα δικά τους πέτρινα σπίτια πάνω στα βράχια του νησιού τους.
Όταν, λοιπόν, κάποια στιγμή τελείωσαν κάποια έργα, μερικοί από αυτούς τους εργάτες θέλησαν να μείνουν στην Αθήνα. Αφενός τους άρεσε η πόλη, αφετέρου θεωρούσαν καλή επαγγελματική ευκαιρία να μείνουν για να δουλέψουν και αλλού. Υπήρχε όμως ένα πρόβλημα. Τα νόμιμα οικόπεδα ήταν πολύ ακριβά για εκείνους και απαιτούνταν χρήματα που δεν μπορούσα να δώσουν. Η μόνη λύση ήταν τα οικόπεδα εκτός σχεδίου. Και πού θα ήταν καλύτερα από ένα μέρος δίπλα στην Ακρόπολη; Κάπως έτσι, το 1860, από δύο εργάτες χτίστηκαν τα πρώτα σπίτια στη σημερινή περιοχή που είναι τα Αναφιώτικα. Η ιστορία, μάλιστα, λέει ότι οι δύο μάστορες, που κατάγονταν από την Ανάφη, έχτιζαν κατά τη διάρκεια της νύχτας για να περάσουν απαρατήρητοι από τις αρχές. Λόγω της πολιτικής και κοινωνικής αναταραχής εκείνης της περιόδου, οι κτίστες, οι οποίοι δούλευαν πολύ γρήγορα, δεν έγιναν αντιληπτοί παρά μόνο όταν ολοκλήρωσαν το έργο τους.
Τα Αναφιώτικα το 1920
Η συνοικία στην Αθήνα που γλίτωσε την αντιπαροχή αλλά όχι κάποιες κατεδαφίσεις
Σύντομα τους δύοΑναφιώτες μιμήθηκαν και άλλοι συντοπίτες τους και τα σπίτια άρχιζαν να πολλαπλασιάζονται μέχρι που δημιουργήθηκε ολόκληρη συνοικία. Τα Αναφιώτικα! Η συνοικία οριοθετούνταν από δύο εκκλησίες που αναστηλώθηκαν από τους κατοίκους. Τον Άγιο Γεώργιο που βρίσκεται στα ανατολικά και τον Άγιο Συμεών στα δυτικά. Οι αρχές φυσικά, είχαν πλέον παρατηρήσει την παράνομη συνοικία, αλλά ο Όθωνας έκανε τα στραβά μάτια. Είχε μείνει πολύ ευχαριστημένος από τους Αναφιώτες εργάτες και ήθελε να τους κρατήσει στην Αθήνα για την ανοικοδόμηση.
Η σύνθεση των Αναφιώτικων άλλαξε μετά τη Μικρασιατική καταστροφή και την έλευση προσφύγων. Οι πρώτες αντιδράσεις για την παρανομία του οικισμού ήρθαν στα τέλη του 19ου αιώνα Τότε οι αρχές προσπάθησαν να απομακρύνουν τους κατοίκους, με το πρόσχημα ότι η κατοίκηση στα Αναφιώτικα ήταν επικίνδυνη λόγω πιθανής πτώσης βράχων από την Ακρόπολη. Οι Αναφιώτες όμως ζήτησαν μεγάλες αποζημιώσεις, που ήταν αδύνατον να καλυφθούν και έτσι η μετακίνησή τους σε άλλη περιοχή, ναυάγησε. Μαζί και όποια σχέδια υπήρχαν για ανέγερση άλλων κατοικιών εκεί. Κι ας υπήρχε το πρόσχημα της πτώσης των βράχων.
Η συνοικία θεωρούνταν ότι αλλοίωνε αισθητικά τη βόρεια πλευρά της Ακρόπολης και γίνονταν συστάσεις στους τουρίστες να απολαμβάνουν τον Παρθενώνα από τον λόφο του Φιλοπάππου. Το ίδιο συνέβη και στις αρχές του 1900 όταν ο τότε δήμαρχος Αθηναίων Σπύρος Μερκούρης προσπάθησε να κατεδαφίσει τα σπίτια της συνοικίας για να φέρει στο φως τους αρχαιολογικούς θησαυρούς, που πίστευε ότι ήταν θαμμένοι κάτω από τα θεμέλια τους. Ο Δήμος δεν μπορούσε να αποζημιώσει τους κατοίκους και τα Αναφιώτικα έμειναν και πάλι αλώβητα. Τελικά ένα τμήμα του οικισμού κατεδαφίστηκε το 1950 λόγω ανασκαφών.
Ακολούθησε ακόμη μια κατεδάφιση επί δικτατορίας με μια απόφαση για αναγκαστική απαλλοτρίωση. Ωστόσο τα Αναφιώτικα κατάφεραν να γλιτώσουν από τον καταιγισμό των αντιπαροχών που μέσα σε λίγα χρόνια άλλαξε δεκάδες περιοχές στην Αθήνα και την Αττική.
Τα Αναφιώτικα σήμερα
Ο οικισμός είναι πλέον διατηρητέος, διάσημος και πολυφωτογραφημένος. Εκεί βρίσκονται περίπου 45 σπίτια έξω από τα οποία θα περάσεις με μια βόλτα. Και θα νομίζεις ότι είσαι σε κάποιο νησί του Αιγαίου. Τα στενά δρομάκια, τα άσπρα μικρά σπίτια με τις βουκαμβίλιες και τα γεράνια δίνουν ιδιαίτερο χρώμα στην περιοχή. Αυτό που οι παλιότεροι θεωρούσαν «φτωχικό παράπηγμα» είναι σήμερα ένα ρομαντικό σημείο στην καρδιά της Αθήνας.
Πλάκα: Πώς πήρε το όνομά της η γραφική γειτονιά στην Αθήνα
