Ομόνοια: 5+1 ιστορίες για την πλατεία που αξίζει να γνωρίζετε

Η Ομόνοια μετράει 178 χρόνια ζωής και μέσα στα ελάχιστα τετραγωνικά μέτρα, περικλείει μία τεράστια ιστορία, ένα ένδοξο παρελθόν και πολλές, πολλές ιστορίες. Η πιο διάσημη και ιστορική πλατεία της Αθήνας, τόπος συνάντησης και ραντεβού, όχι μόνο των Αθηναίων αλλά και των επαρχιωτών που έρχονταν στην πρωτεύουσα, η Ομόνοια εκτός από υπέροχες ιστορίες του παρελθόντος, έχει να διηγηθεί και όσα «τράβηξε» με τους καλλωπισμούς και τις μορφές που τις έδιναν.

Θα μπορούσε να πεις κανείς πως είναι κάτι σαν το... Γεφύρι της Άρτας που ολημερίς το χτίζανε, το βράδυ γκρεμιζότανε. Ε, κάπως έτσι συμβαίνει και με την Ομόνοια που συχνά της άλλαζαν μορφή, όχι πάντα προς το καλύτερο. Αν και τα τελευταία τρία χρόνια, σχεδόν όλοι συμφωνούν πως η νέα μορφή της είναι πιο όμορφη από άλλες, ενώ η ιστορική πλατεία μοιάζει να παίρνει πίσω λίγη από την χαμένη της αίγλη, αν και έχει ακόμη δρόμο.

Μέχρι τότε, θα έχει να «διηγείται» υπέροχες ιστορίες του παρελθόντος της, άλλες γνωστές και άλλες άγνωστες. Ας δούμε παρακάτω κάποια πράγματα που αξίζει να γνωρίζετε για την Ομόνοια.

→ Ποιος ήταν ο πρώτος ένοικος της οικίας που έμεινε γνωστή ως Οικία Κοκοβίκου

Οι 5+1 ιστορίες για την Ομόνοια που αξίζει να γνωρίζετε

Πώς προέκυψε το Ομόνοια

Αρχικά, ήταν γνωστή με το τούρκικο όνομα «Τζιρίτι». Η πλατεία προβλεπόταν στο πρώτο πολεοδομικό σχέδιο της Αθήνας που έγινε κατόπιν παραγγελίας του Όθωνα το 1834. Τα σχέδια έγιναν από τους αρχιτέκτονες Σταμάτη Κλεάνθη και Έντουαρτ Σάουμπερτ, ενώ της έδωσαν το όνομα «πλατεία Ανακτόρων», καθώς εκεί προορίζονταν να κτιστούν τα βασιλικά ανάκτορα. Ωστόσο, τα σχέδια άλλαξαν και η περιοχή καθιερώθηκε ως το τέρμα του εξοχικού περιπάτου των Αθηναίων. Στη συνέχεια, μετονομάστηκε σε πλατεία Όθωνα προς τιμήν του βασιλιά και τελικά το 1862 πήρε το τελικός της όνομα «Ομονοία», καθώς εκεί γιορτάστηκε η συμφιλίωση των δύο αντιμαχόμενων πολιτικών παρατάξεων της εποχής, των Πεδινών και των Ορεινών. Τότε μάλιστα ξεριζώθηκαν τα αμπέλια και οι συκιές και φυτεύτηκαν βελανιδιές.

Τα καφενεία της Ομόνοιας

Με το πέρασμα των χρόνων, η Ομόνοια άρχισε να αποκτά μια αίγλη, αλλά και να γίνεται τόπος συγκέντρωσης των καλλιτεχνών, πολιτικών και διανοούμενων της εποχής. Εκεί άνοιξαν και δύο καφενεία που έγραψαν ιστορία και ήταν, κυρίως, αγαπημένα στέκια ηθοποιών. Το «Γορτυνία» δίπλα ακριβώς στο θέατρο Κοτοπούλη και το «Στέμμα» ακριβώς απέναντι. Σιγά σιγά άνοιξαν και άλλα καφενεία που αποτέλεσαν χώρους πολιτικών ζυμώσεων και αντιπαραθέσεων (βλέπετε από τότε υπήρχαν τα κομματικά καφενεία), αλλά και φιλοσοφικών συζητήσεων και κοινωνικών συναναστροφών. Συνήθως έμεναν ανοιχτά μέχρι τα ξημερώματα και όταν κάποια στιγμή το 1910 απαγορεύτηκε η λειτουργία τους μετά τη μία το βράδυ, οι ιδιοκτήτες τους έκαναν απεργία με αποτέλεσμα η απαγόρευση να μην ισχύσει ποτέ.

Ραντεβού στου Μπακάκου

Οι μεγαλύτερης ηλικίας δεν υπάρχει περίπτωση να μην έχετε δώσει ραντεβού στου Μπακάκου. Ειδικά, όταν δεν υπήρχαν κινητά, το ιστορικό φαρμακείο ήταν το πιο δημοφιλές σημείο συνάντησης όχι μόνο των Αθηναίων, αλλά και όσων έρχονταν από την επαρχία. Ειδικά, για τους δεύτερους, ο Μπακάκος στην Ομόνοια παίζει να ήταν πιο διάσημος και από την... Ακρόπολη, αφού πάντα έδιναν ραντεβού την τάδε ώρα, έξω από το φαρμακείο.

Το φαρμακείο αυτό θεωρείται η αρχαιότερη επιχείρηση που λειτουργεί ακόμη στην πλατεία Ομονοίας. Ιδρύθηκε το 1917 από τον χημικό Ανδρέα Σακαλή και τον φαρμακοποιό Πέτρο Μπακάκο, ως ομόρρυθμη και αργότερα ως Ανώνυμη Εταιρεία. Αρχικά στεγάστηκε στην οδό Δώρου και αργότερα μεταφέρθηκε στο ισόγειο της οικίας Ανδρικίδη, στον αριθμό 1 της Αγ. Κωνσταντίνου. Το χαμηλοτάβανο πατάρι στο μετζοπάτωμα του φαρμακείου του Μπακάκου, επισκέπτονταν συχνά πολιτικοί της βενιζελικής παράταξης, μιας και ο ιδιοκτήτης ήταν βενιζελικός, αλλά και πολλοί άνθρωποι των γραμμάτων όπως ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου.

Η «Καλλιόπη» στον στρατό και ο ηλεκτρικός

Την «Καλλιόπη» στον στρατό ως έκφραση όλοι την γνωρίζουμε. Ωστόσο, ίσως οι περισσότεροι να αγνοούν γιατί ονομάζονται οι τουαλέτες του στρατού «Καλλιόπη». Η απάντηση βρίσκεται στην Ομόνοια και συγκεκριμένα στον Ηλεκτρικό, ο οποίος εγκαινιάστηκε τον Ιούνιο του 1930. Για να καλυφθούν, λοιπόν, οι «τρύπες» των εξαερισμών στον σταθμό, τοποθετήθηκαν το 1934, περιμετρικά της πλατείας, οχτώ κατασκευές που ονομάστηκαν «οι μούσες της Ομόνοιας». Στη βάση κάθε κατασκευής υπήρχε ένα καθιστό άγαλμα, που απεικόνιζε μια από τις μούσες της αρχαιότητας. Και ενώ οι Μούσες ήταν στην πραγματικότητα εννέα, στην Ομόνοια τοποθετήθηκαν οκτώ. Έλειπε μία, η Καλλιόπη, η Μούσα της επικής ποίησης. Μάλιστα, ο αρχιτέκτονας του έργου όχι μόνο δεν έβαλε το άγαλμά της στην πλατεία μαζί με τα υπόλοιπα, αλλά το τοποθέτησε στα υπόγεια του ηλεκτρικού, δίπλα στα δημόσια ουρητήρια.

Μάλιστα χαρακτηριστικό είναι ότι όταν ο κόσμος τότε ρωτούσε πού είναι τα δημόσια ουρητήρια, έπαιρνε την απάντηση: «Κάτω στην Καλλιόπη»! Έτσι, λοιπόν το όνομα της Μούσας μοιραία ταυτίστηκε με την τουαλέτα. Και το παραμέρισμα συνεχίστηκε, καθώς όταν ο δήμαρχος Κοτζιάς απομάκρυνε τις Μούσες από την πλατεία ως αντιαισθητικές μοιράστηκαν σε διάφορα μέρη της Ελλάδας. Η μόνη που αγνοείται είναι η Καλλιόπη.

Ο ερχομός του ηλεκτρικού

Πλατεία Ομόνοια: Ηλεκτρικός — Ο υπόγειος σταθμός του ηλεκτρικού στην Ομόνοια εγκαινιάστηκε τον Ιούνιο του 1930

Δίχως άλλο, ο ηλεκτρικός αποτέλεσε ένα σημαντικό έργο για την πόλη της Αθήνας. Στην Ομόνοια ο υπόγειος σταθμός εγκαινιάστηκε τον Ιούνιο του 1930 από τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο και για την εποχή ήταν εξαιρετικά πολυτελής. Μάλιστα, τα χαρακτηριστικά του πλακίδια, είχαν αγοραστεί από το Βερολίνο. Ωστόσο, η κατασκευή του έφερε πολλές αλλαγές στην Ομόνοια, μάλλον προς το χειρότερο, ανοίγοντας και τον κύκλο των συνεχών αλλαγών και αναβαθμίσεων/υποβαθμίσεων. Η πλατεία έγινε κυκλική, τοποθετήθηκαν σ’ αυτή μαρμάρινα κιγκλιδώματα, ενώ το πράσινο και φοίνικες εξαφανίστηκαν.

Τα σιντριβάνια, τοπόσημο της πόλης

Πλατεία Ομονοίας: Σιντριβάνι — Το σιντριβάνι της Ομόνοιας είναι από τα πιο γνωστά τοπόσημα της πόλης

Το 1958 διεξάγεται διαγωνισμός για την ανάπλασή της, τον οποίο κερδίζουν ο γλύπτης Γιώργος Ζογγολόπουλος και ο αρχιτέκτονας Κώστας Μπίτσιος. Η πλατεία αναδιαμορφώνεται και τοποθετούνται σε αυτήν τα «σιντριβάνια της Ομόνοιας», τα οποία γίνονται τοπόσημο της πόλης. Όταν όμως το τμήμα μεταξύ σιντριβανιού και οδοστρώματος στρώθηκε με λευκά και πράσινα βότσαλα, προκλήθηκαν καυστικά σχόλια εκ μέρους των Αθηναίων, οι οποίοι χαρακτήριζαν σκωπτικά την πλατεία ως «δίσκο μνημόσυνου». Τα έργα ολοκληρώθηκαν το 1960 με τη διαμόρφωση της επιφάνειας της πλατείας σε τεχνητή λίμνη με σιντριβάνια. Εδώ, οι Αθηναίοι ξαπόσταιναν από τη βόλτα τους, οι τουρίστες έβγαζαν φωτογραφίες και οι οπαδοί του Παναθηναϊκού έδιναν ραντεβού για να πανηγυρίσουν τις μεγάλες νίκες της ομάδας τους. τα σιντριβάνια της Ομόνοιας αποτέλεσαν και φυσικό σκηνικό ή πλάνο σε πολλές ελληνικές ταινίες.