Η Ελλάδα είναι γεμάτη από ήθη και έθιμα σε όλες της τις περιφέρειες. Τα περισσότερα από αυτά τα συναντά κανείς τις μέρες των μεγάλων θρησκευτικών εορτών όπως τα Χριστούγεννα, το Πάσχα και το Δεκαπενταύγουστο. Ένα από αυτά, που φαίνεται να έχει τις ρίζες του σε διάφορα γεγονότα είναι και το ασβέστωμα των σπιτιών. Είναι ένα από τα έθιμα που θυμίζει το Πάσχα μιας άλλης εποχής. Γεμίζει τις καρδιές με ζεστασιά και θυμίζει τις ρίζες μας. Υπάρχουν μάλιστα ακόμη κάποιοι που το τηρούν και το διατηρούν μέσα στα χρόνια.
Το ασβέστωμα των σπιτιών σε νησιά και ορεινή Ελλάδα το Πάσχα
Και ποιος δεν έχει ζήσει αυτή την εμπειρία το Πάσχα ειδικά στα νησιά αλλά και τα ορεινά χωριά. Κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας οι νοικοκυρές στα νησιά και τις επαρχιακές πόλεις συνήθιζαν να βάφουν τις αυλές τους με λευκό χρώμα. Το πιο βασικό που φρόντιζαν είναι να μη λερώνουν το έδαφος της αυλής. Για να γίνει σωστό το ασβέστωμα κάτι άλλο που έκαναν ήταν να επιλέγουν να το κάνουν σε ώρες που δεν περνούσαν πολλοί περαστικοί μπροστά από τα σπίτια. Τα σπίτια ασβεστώντονταν βέβαια τουλάχιστον άλλες δύο φορές το χρόνο εκτός από το Πάσχα. Αυτές οι δύο ήταν τα Χριστούγεννα και ο Δεκαπενταύγουστος.
Ωστόσο, το Πάσχα το έθιμο αναβιώνει με σκοπό η αυλή να είναι περιποιημένη και καθαρή τη στιγμή που θα περάσει η πομπή του Επιταφίου τη Μεγάλη Παρασκευή. Η παράδοση του ασβεστώματος είναι βαθιά ριζωμένη στην Ελλάδα από την εποχή των αρχαίων πόλεων. Το ασβεστοκονίαμα (ασβέστης, άμμος μαζί με φυτικές και ζωικές ίνες), ήταν ο παραδοσιακός σοβάς, μέσα κι έξω από το οίκημα, στη μυκηναϊκή περίοδο. Στην εποχή του Βυζαντίου, μάλιστα, χρησιμοποιήθηκε το «χωρύγι», δηλαδή ο ασβέστης ως υλικό στερέωσης των κατοικιών.
Το ασβάστωμα των σπιτιών και πώς συνδέεται με τους Έλληνες από την Σμύρνη
Το έθιμο έχει βαθιές ρίζες η οποία σύμφωνα με διηγήσεις πολλές φορές διαφέρουν. Για παράδειγμα, λέγεται πως όταν κατέφθασαν οι Έλληνες της Σμύρνης το 1922, τους παραχωρήθηκαν, από το κράτος, τα πιο παλιά, κακής κατασκευής, πετρόκτιστα σπίτια. Εκείνοι όμως ήταν συνηθισμένοι σε έναν πιο πλούσιο, άνετο αλλά και καθαρό τρόπο ζωής. Αναζητούσαν, λοιπόν, τρόπους για να κάνουν τα σπίτια του να φαίνονται όμορφα και καθαρά, ξεκινώντας από τις αυλές, οι οποίες αποτελούσαν τον «καθρέφτη» του κάθε νοικοκυριού, εκείνη την εποχή. Έτσι, πριν από κάθε μεγάλη θρησκευτική γιορτή, οι Σμυρνιές έβγαιναν στις αυλές τους, έβγαζαν τα αγριόχορτα από τους κήπους, κλάδευαν και άσπριζαν, καθώς αυτό ήταν το μόνο μέσο καθαριότητος και περιποίησης που διέθεταν τότε.
Η καθιέρωση του λευκού και οι λόγοι υγιεινής
Η καθιέρωση του λευκού και οι λόγοι υγιεινήςΣτα νεότερα χρόνια, τώρα, στη Νεάπολη το 1913 και στη Σικελία το 1925, όταν ξέσπασαν επιδημίες χολέρας, διατάχθηκε να ασβεστωθούν οι χώροι γύρω από τις κατοικίες και τις αγροτικές αποθήκες. Έτσι ήρθε το μέτρο και στην Ελλάδα σε περιορισμένη έκταση το 1928, όταν ξέσπασε στην Αθήνα και σε άλλες περιοχές η επιδημία του δάγκειου πυρετού. Δέκα χρόνια αργότερα, ο Μεταξάς, επέβαλε διάταγμα που όριζε το αναγκαστικό ασβέστωμα σε όλα τα σπίτια των νησιών. Στόχος του μέτρου ήταν να αποτραπεί η διάδοση των ασθενειών. Μία από αυτές ήταν η χολέρα που σάρωνε τη χώρα και είχε απλωθεί ακόμη και στα οικόσιτα πτηνά.
Ο ασβέστης θεωρήθηκε το βασικό απολυμαντικό, αφού τότε ακόμη δεν ήταν διαδεδομένη η χρήση της χλωρίνης. Τα σπίτια στα νησιά έγιναν άσπρα υπό την αυστηρή επίβλεψη του χωροφύλακα. Τα επόμενα χρόνια το μέτρο της αναγκαστικής βαφής ξεχάστηκε. Ωστόσο πολλοί κάτοικοι είχαν κρατήσει τον ασβέστη στις αποθήκες τους. Έτσι τελικά παρέμεινε το ασβέστωμα αφενός ως ένας τρόπος απολύμανσης ενώ αργότερα μεταφέρθηκε σαν έθιμο.
Πολλοί νησιώτες μάλιστα διατήρησαν τον ασβέστη για να διώχνει τις ακτίνες του ήλιου κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Έτσι βοηθούσαν να διατηρείται μία ανεκτή θερμοκρασία στο εσωτερικό του σπιτιού. Αυτή η αισιοδοξία που αποπνέει εξάλλου το λευκό χρώμα δεν χρειάστηκε πολύ πειθώ για να κάνει το ασβέστωμα ένα από τα πιο αγαπημένα και νοσταλγικά έθιμα στην Ελλάδα. Το Πάσχα, βέβαια, έχει την τιμητική του θυμίζοντας σε πολλούς τα παιδικά τους χρόνια στο χωριό. Και το ασβέστωμα των σπιτιών θυμίζει σίγουρα ένα Πάσχα μιας άλλης εποχής…
Κύθνος: Το κυκλαδονήσι με τους ζωγραφισμένους τοίχους
