Ο σύγχρονος προαστιακός εξυπηρετεί χιλιάδες κόσμου καθημερινά και καλύπτει μεγάλες αποστάσεις, εκτός ορίων πόλης, σε σύντομο χρονικό διάστημα. Δεν είναι όμως το πρώτο δημόσιο μέσο μεταφοράς που το κάνει αυτό στην Αττική. Στην Παλιά Αθήνα μάλιστα υπήρχε αυτό που λέμε ο «πρώτος προαστιακός». Ήταν ο σιδηρόδρομος που έφτανε από την Αθήνα στην Κηφισιά και από εκεί στο Λαύριο. Το λεγόμενο «Θηρίο».
Το Θηρίο και η ιστορία του
Το αποκαλούμενο «Θηρίο» ήταν, όπως είπαμε, ο πρώτος προαστιακός σιδηρόδρομος της Αττικής με αρκετούς ενδιάμεσους σταθμούς στην Αθήνα. Επρόκειτο για ένα ατμοκίνητο τρένο το οποίο έκανε τέρμα στην πλατεία Λαυρίου στην Αθήνα. Συνολικά η διαδρομή του μέχρι την Κηφισιά διαρκούσε μισή ώρα, χρόνος ρεκόρ για την εποχή. Όπως ήταν φυσικό αυτό θεωρήθηκε «επανάσταση» στις μεταφορές της εποχής όχι μόνο για την Αττική αλλά και για ολόκληρη την Ελλάδα.
Το «Θηρίο» γεννήθηκε την Καθαρά Δευτέρα του 1885, στις 4 Φεβρουαρίου και την γέννησή του πανηγύρισε όλη η Αθήνα. Όπως ήταν αναμενόμενο οι Αθηναίοι έσπευσαν να χρησιμοποιήσουν το καινούριο τρένο που θα τους μετέφερε στον καλύτερο τόπου παραθερισμού της εποχής, την Κηφισιά. Η προσέλευση ήταν τόσο μεγάλη που η υπεύθυνη εταιρία σταμάτησε εκείνη την ημέρα να εκδίδει εισιτήρια από τις 2 το μεσημέρι.
Ήταν ατμοκίνητο και κατασκευάστηκε στο Βέλγιο. Μπορούσε να σύρει μέχρι 12 βαγόνια που χωρούσαν έως 300 επιβάτες και έτρεχε με ταχύτητα 40 χιλιομέτρων. Πήρε αυτό το όνομα γιατί παρά τις δυσκολίες κατάφερνε να μεταφέρει τους Αθηναίους στην εξοχή. Η μηχανή του «λαχάνιαζε» και τα βαγόνια έβγαζαν μαύρους καπνούς που ενίσχυαν ακόμα περισσότερο την όψη του «θηρίου».
Η νέα γραμμή της Εταιρείας Σιδηροδρόμων Αττικής, Αθηνών-Λαυρίου, «με διακλάδωση στο Ηράκλειον προς Αμαρούσιον και Κηφισιάν» είχε την αφετηρία της στην αρχή της Γ΄ Σεπτεμβρίου – Πλατεία Λαυρίου και γύρω απ’ αυτήν δημιουργήθηκαν πολλά καφενεία και εστιατόρια. Αυτή η γραμμή ήταν η δεύτερη σιδηροδρομική γραμμή των Αθηνών. Λίγα χρόνια νωρίτερα είχε λειτουργήσει η πρώτη, που ένωνε την Αθήνα με τον Πειραιά.
Η διαδρομή μέσα από την Αττική
Αν λειτουργούσε σήμερα το Θηρίο θα περνούσε μέσα από πολυκατοικίες. Η διαδρομή του όμως τότε ήταν παραδεισένια. Το τρένο περνούσε μέσα από δέντρα και οι επιβάτες είχαν την ευκαιρία να θαυμάσουν τη θέα των βουνών του λεκανοπεδίου. Ακόμη οι στάσεις του τρένου ήταν άκρως εντυπωσιακές. Η στάση της Κηφισιάς βρισκόταν μέσα στο πράσινο και διέθετε φανάρια που φώτιζαν στο σκοτάδι, γεγονός σπάνιο για την εποχή.
Ο ρόλος του σιδηρόδρομου στη δημιουργία του Άλσους Κηφισιάς
Από το 1901 η εταιρία «Σιδηρόδρομοι Αττικής» ανέλαβαν να αναβαθμίσουν την Κηφισιά και ορισμένα άλλα σημεία από τα οποία περνούσε το τρένο στην Αττική. Ήταν το αντάλλαγμα για την αποκλειστική εκμετάλλευση της σιδηροδρομικής γραμμής. Έτσι δημιουργήθηκε το άλσος Κηφισιάς, που ένωνε τον σταθμό με την πλατεία του Πλατάνου. Στο άλσος φυτεύτηκαν πολλά δέντρα και καλλωπιστικά λουλούδια και άρχισε να λειτουργεί και ζαχαροπλαστείο, το οποίο επισκέπτονταν συχνά ο Βενιζέλος και ο Βασιλιάς. Μέχρι το τέλος της λειτουργίας του «θηρίου», το Άλσος ήταν το σημείο αναφοράς των Αθηναίων ειδικά για τα καλοκαιρινά απογεύματα.
Η τελευταία διαδρομή του Θηρίου στην Αττική
Το Θηρίο στην οδό 3ης Σεπτεμβρίου (1925), Αρχείο: Η Αθήνα μέσα στο χρόνο
Μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το Θηρίο της Κηφισιάς στην Αττική έδειχνε γερασμένο και η στιγμή του τέλους δεν άργησε να έρθει. Χαρακτηριστικό είναι ότι ολοκλήρωνε τη διαδρομή με δυσκολία και αρκετές φορές έβγαζε ακόμα και σπίθες. Οι καπνοί ήταν τόσο πυκνοί που πολλοί επιβάτες αποβιβάζονταν έχοντας μουντζούρα στα πρόσωπά τους. Η ηλεκτροκίνηση και τα αυτοκίνητα το ξεπερνούσαν πλέον σε ανέσεις και ταχύτητα και φαινόταν ξεπερασμένο.
Λέγεται μάλιστα ότι είχε γίνει τόσο αργό, που οι Αθηναίοι οργάνωναν αγώνες στους οποίους παράβγαιναν με τα βαγόνια καβάλα στα άλογά τους. Το τελευταίο δρομολόγιο του πρώτου τρένου της Κηφισιάς πραγματοποιήθηκε στις 8 Αυγούστου του 1938. Ήταν τέτοιο το κλίμα που είχε καλλιεργηθεί εκείνη την εποχή, ώστε κάποιοι έστησαν γλέντι στην Κηφισιά για να γιορτάσουν την τελευταία διαδρομή κολλώντας ειρωνικά ακόμα και κηδειόχαρτα στις κολώνες! Φυσικά μαζί με τη σιδηροδρομική γραμμή, χάθηκε μια μοναδική ευκαιρία η Αθήνα να έχει φθηνό και αποτελεσματικό δίκτυο μαζικής μεταφοράς.
Ο νερουλάς, ο παγοπώλης και άλλα επαγγέλματα από την παλιά Αθήνα
