Η ιστορία του ρεμπέτικου: Η «τετράς η ξακουστή» που άλλαξε τα πάντα

Η μεγάλη και σπουδαία ιστορία του ρεμπέτικου που γεννήθηκε στο μεγαλύτερο λιμάνι της Ελλάδας. Είναι από τα μεγαλύτερα της Ευρώπης, είναι η πόλη του Ολυμπιακού αλλά ο Πειραιάς είναι, παράλληλα, και η περιοχή στην οποία καθιερώθηκαν τα ρεμπέτικα, το είδος μουσικής που παραπέμπει στους μάγκες, τα ακούσματα που σε όλους αρέσουν, αυτό το στυλ τραγουδιών που ήρθε στη χώρα μας από τα μέσα προς τέλη του 19ου αιώνα και από τότε κατάφερε να καθιερωθεί και να γράψει τη δική του μεγάλη ιστορία.

Πειραιάς: Το μεγάλο λιμάνι της χώρας μέσα από ρετρό φωτογραφίες 〉

Η ιστορία του ρεμπέτικου: Τα πρώτα ακούσματα

Σύμφωνα με όσα έχουν γίνει γνωστά, τα ρεμπέτικα τραγούδια ακούστηκαν για πρώτη φορά το 1834 στις φυλακές του Μεντρεσέ, στην παλιά Αθήνα. Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές επίσης, το ρεμπέτικο ουσιαστικά αποτελεί την εξέλιξη του δημοτικού τραγουδιού και των κλέφτικων. Εκδοχές που όλοι αποδέχονται ότι ισχύουν, αφού υπάρχουν και οι μαρτυρίες των Παπαδιαμάντη, Δάφνη, Καρκαβίτσα, όπως και του Γάλλου ευγενή Απέρ, ο οποίος είχε επισκεφθεί την Ελλάδα εκείνη την εποχή για να μελετήσει το πρόβλημα που υπήρχε στις οθωνικές φυλακές. Και οι τέσσερις λοιπόν, στις σημειώσεις τους, αναφέρονταν στα τραγούδια που έλεγαν οι κρατούμενοι.

Τραγούδια τα οποία τα επόμενα χρόνια θα… έβγαιναν από της φυλακής τα σίδερα και θα ακούγονταν και στην υπόλοιπη Αθήνα, στα περίφημα καφέ-σαντούρ και καφέ-αμάν της εποχής. Είναι η εποχή που θα γίνουν αλλαγές στα καλλιτεχνικά δρώμενα, στα ακούσματα, αφού μέχρι τότε στην Αθήνα κυριαρχούσε το ιταλικό μελόδραμα. Η αντίστροφη μέτρηση, όμως, για την αλλαγή είχε ήδη αρχίσει. Και σε αυτό βοηθούσαν και τα γεγονότα της εποχής. Η είσοδος του 20ου αιώνα θα φέρει τον διπλασιασμό του ελληνικού εδάφους το 1912 αλλά και τη Μικρασιατική καταστροφή του 1922.

Η ιστορία του ρεμπέτικου: Βαμβακάρης Μάρκος — Μάρκος Βαμβακάρης, για πολλούς ο πατριάρχης του ρεμπέτικου τραγουδιού

Καταστάσεις που θα ευνοήσουν την εξάπλωση των ρεμπέτικων, τα οποία αρχίζουν να συνδυάζονται με τα τραγούδια των Ελλήνων προσφύγων. Τραγούδια που τότε παρουσιάζονταν σαν ιδανικά για ανθρώπους του περιθωρίου, επειδή προήλθαν κυρίως από πόλεις που είχαν λιμάνια, όπως ο Πειραιάς, η Σμύρνη, η Αλεξάνδρεια, η Κωνσταντινούπολη φυσικά. Για τον ελληνισμό δεν είναι καλά χρόνια, για το ρεμπέτικο τραγούδι, όμως, αυτά που ακολουθούν είναι τα καλύτερα. Με τον Πειραιά, ασφαλώς, να παίζει κεντρικό ρόλο, αφού εκεί, εκτός των άλλων, συστάθηκε και η πρώτη επίσημη… κομπανία.

Ποιος ήταν ο «Σταμάτης» του Πειραιά και πώς βγήκε το παρατσούκλι 〉

Η ιστορία του ρεμπέτικου: «Η Τετράς η Ξακουστή του Πειραιά»

Ο λόγος για την «Τετράς την Ξακουστή του Πειραιά», όπως έμεινε στην ιστορία, την οποία αποτελούσαν οι Μάρκος Βαμβακάρης, Στράτος Παγιουμτζής, Ανέστης Δελιάς και Γιώργος Μπάτης. Εκεί, το ανατολίτικο στυλ στο ρεμπέτικο τραγούδι θα δώσει τη θέση του στο πειραιώτικο, με τους στίχους να αναφέρονται κυρίως σε πράξεις που δεν της λες και τόσο νόμιμες, ενώ «υλικό» έδιναν πάντα και οι ερωτικές σχέσεις. Ο Πειραιάς είναι, πλέον, το σημείο αναφοράς σε ό,τι αφορά το ρεμπέτικο τραγούδι, το οποίο είχε μπροστά του ακόμη πιο λαμπρά χρόνια. Ένας από τους πιο σπουδαίος ρεμπέτες ερμηνευτές, οργανοπαίκτες και συνθέτες ήταν και ο Δημήτρης Γκόγκος ή Μπαγιαντέρας.

Λίγο μετά άλλωστε, το 1937, εμφανίζεται ένας τύπος που θα γράψει ιστορία στη συνέχεια και θα μνημονεύεται μέχρι και σήμερα: Βασίλης Τσιτσάνης το όνομά του. Μαζί του, όμως, εμφανίστηκε και η χούντα του Μεταξά, η οποία δεν έδειχνε να απολαμβάνει τα συγκεκριμένα τραγούδια, οι στίχοι των οποίων θα έπρεπε να αλλάξουν.

Οι αναφορές σε τεκέδες, χασίς και όλα τα σχετικά απαγορεύονται με βάση το νόμο, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι όντως έπαψαν να ακούγονται παντού. Στο κάτω-κάτω, αυτοί που τα τραγουδούσαν υμνούσαν και παραβατικές πράξεις, οπότε τι πιο παραβατικό για τους ίδιους από το να τραγουδούν αυτά που απαγορεύονταν;

Εκτός αυτού, πρόκειται για μια εποχή στην οποία αυτοί στους οποίους απευθύνονταν τα ρεμπέτικα αποτελούσαν την πλειοψηφία. Οι φτωχογειτονιές του Πειραιά εκφράζονταν καλύτερα μέσω των συγκεκριμένων ακουσμάτων, παρά με οτιδήποτε άλλο. Τα ιστορικά γεγονότα της εποχής όμως, με την κατοχή, δεν βοηθούν τη δισκογραφία. Οι συνθέτες γράφουν αρκετά ρεμπέτικα τραγούδια τα οποία δεν μπορούν να ηχογραφηθούν αφού είναι όλα κλειστά και για τους ρεμπέτες τα πράγματα γίνονται εξαιρετικά δύσκολα. Γεγονός που αποδεικνύεται και από διάφορες ιστορίες που έχουν κυκλοφορήσει σχετικά με το πώς κατάφεραν να συντηρηθούν εκείνη την εποχή οι συνθέτες και τραγουδιστές.

Ζητάτε να σας πω: Η ιστορία του θρυλικού τραγουδιού που γράφτηκε μέσα σε 10 λεπτά 〉

Η ιστορία του ρεμπέτικου: Η εμφάνιση Χιώτη, Μπιθικώτση, Καζαντζίδη, Μπέλλου

Ο πόλεμος, όμως, κάποια στιγμή θα τελείωνε. Και όταν αυτό συνέβη, είχαν εμφανιστεί και άλλα ονόματα που στη συνέχεια εξελίχθηκαν σε πολύ… βαριά. Αναφερόμαστε στον Μανώλη Χιώτη, τον Γρηγόρη Μπιθικώτση, τη Σωτηρία Μπέλλου, τον Στέλιο Καζαντζίδη, μεταξύ άλλων. Τραγουδιστές οι οποίοι θα βοηθούσαν σημαντικά τα επόμενα χρόνια, θα έπαιζαν μεγάλο ρόλο στο να εξελιχθούν τα ρεμπέτικα, να υμνούν και άλλα θέματα πέρα από τους τεκέδες και τις ερωτικές σχέσεις. Βοήθησαν, με λίγα λόγια, ώστε να εμφανιστούν τα… αρχοντορεμπέτικα, όπως έμειναν στην ιστορία, τα οποία ακούγονταν πλέον και σε οικογενειακές ταβέρνες.

Θεωρητικά, είναι μια καλή εποχή για τα ρεμπέτικα. Στην πράξη, όμως, η δεκαετία του ’50 θα αποδειχθεί δύσκολη. Τόσο δύσκολη ώστε οι περισσότεροι να πιστέψουν ότι… μόδα ήταν και πέρασε. Αυτό, όμως, δεν ίσχυε και αποδείχθηκε μια δεκαετία αργότερα. Το 1961 ο Ντίνος Χριστιανόπουλος, ο οποίος έμεινε στην ιστορία σαν «ρεμπετάνθρωπος», κυκλοφορεί ένα δοκίμιο για το συγκεκριμένο είδος μουσικής. Παράλληλα, οι δισκογραφικές εταιρείες αρχίζουν ξανά να ηχογραφούν ρεμπέτικα, οι φωνές των Μπιθικώτση και Μπέλλου ακούγονται ξανά και το 1968 θα καθιερωθεί σαν μια χρονιά-σταθμός, σαν η χρονιά στην οποία καθιερώθηκε ο όρος «ρεμπέτικα» εξαιτίας του βιβλίου «Ρεμπέτικα Τραγούδια» του Ηλία Πετρόπουλου.

Τα πιο θρυλικά νυχτερινά μαγαζιά που είχε η παλιά Αθήνα 〉

Η καθολική αποδοχή των ρεμπέτικων

Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε και το εξής: Το «ρεμπέτ» είναι τούρκικη λέξη και σημαίνει άτακτος. Δεν είναι τυχαία, επομένως, η ονομασία τους, αφού καθοριστικό ρόλο στο να έρθει και να εξαπλωθεί το συγκεκριμένο είδος τραγουδιών στον Πειραιά, όπως προαναφέρθηκε, έπαιξαν οι πρόσφυγες μετά τη Μικρασιατική καταστροφή. Για τα ρεμπέτικα όμως, από τη δεκαετία του ’60 κι έπειτα, δεν υπήρξε καμία καταστροφή. Αντιθέτως, στα 70’s εμφανίστηκαν αρκετές ρεμπέτικες κομπανίες ενώ ταυτόχρονα το συγκεκριμένο είδος μουσικής αρχίζει να απασχολεί και τους… λόγιους της εποχής, αφού γίνονται και σχετικές έρευνες. Η προέλευση των τραγουδιών, πώς εξαπλώθηκαν, σε ποιους απευθύνονται, οι βιογραφίες των συνθετών και τραγουδιστών απασχολούν όλο και περισσότερους.

Απασχολούν, βασικά, ακόμη και την τηλεόραση, αφού τη δεκαετία του ’80 γυρίστηκαν ταινίες με «ήρωες» ρεμπέτες, ενώ σε αυτή του ’90 υπήρξαν πολλά ντοκιμαντέρ, αφιερώματα, συνεντεύξεις ανθρώπων που έζησαν εκείνη την εποχή, γενικά μια απελευθέρωση και καθολική αποδοχή των ρεμπέτικων τραγουδιών. Στους στίχους τους, άλλωστε, δεν θα βρει κάποιος μόνο αναφορές στο χασίς ή σε έναν παράνομο έρωτα ή σε μια παράνομη πράξη. Θα βρει και την αγάπη, την καρδιά, την πίστη στα ιδανικά του καθενός. Και για τον Πειραιά, τα ρεμπέτικα είναι ένα από τα ιδανικά του…